ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

Τρόποι ενίσχυσης του ανθρωπισμού

Οι εμφανείς ανισότητες, η διαρκώς αυξανόμενη οικονομική ανέχεια σημαντικού τμήματος του πληθυσμού, αλλά και οι ποικίλες αρνητικές εκφάνσεις του σύγχρονου τρόπου οικονομικής αντίληψης, καθιστούν αναγκαία την επιστροφή στις αρχές του ανθρωπισμού, ώστε κριτήριο και μέτρο κάθε πράξης και απόφασης να είναι ο άνθρωπος και όχι το οικονομικό κέρδος.

Ενίσχυση της ουμανιστικής παιδείας 

 - Προκειμένου να καταστεί εφικτή η εδραίωση του ανθρωπισμού θα πρέπει η σχετική προσπάθεια να ξεκινήσει εγκαίρως από τις νεότερες γενιές, με όχημα την ανθρωπιστική παιδεία. Αν θέλουμε οι νέοι πολίτες να μη στέκουν απαθείς απέναντι στα ολοένα και συχνότερα φαινόμενα απάνθρωπης μεταχείρισης συνανθρώπων μας∙ αν θέλουμε οι νέοι να μπορούν να αντισταθούν στα κελεύσματα του υλισμού, θέτοντας πάντοτε ως πρώτη προτεραιότητα το σεβασμό και την αξιοπρέπεια των συνανθρώπων τους, η απάντηση βρίσκεται στην ορθή πνευματική τους καλλιέργεια.

- Ζητούμενο, άρα, της ανθρωπιστικής παιδείας θα πρέπει να είναι η ενδυνάμωση της κριτικής και συλλογιστικής ικανότητας των νέων, ώστε να μπορούν να διαπιστώνουν τα αδιέξοδα της σύγχρονης πολιτικής και οικονομικής πολιτικής. Ενώ, συνάμα, η παροχή ενός στερεού παιδευτικού υπόβαθρου, θα διασφαλίζει τη δυνατότητα των νέων να λειτουργούν ως αυτόνομες προσωπικότητες, χωρίς να παρασύρονται από τις ευτελείς επιδιώξεις της εποχής του καταναλωτισμού.

- Η αποδοχή και ο απόλυτος σεβασμός της αξίας του άλλου ανθρώπου συνιστούν βασικά αιτήματα της σύγχρονης εποχής, όπου οι νέοι καλούνται να ζήσουν σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Ο ρατσισμός και οι κάθε είδους διακρίσεις δεν θα πρέπει να αποτελέσουν εμπόδια εκείνης της πορείας που ωθεί -και πρέπει να ωθεί- τους νέους σε μια αδιαπραγμάτευτη παγκόσμια αρμονική συνύπαρξη. Στόχος, λοιπόν, της ανθρωπιστικής παιδείας είναι η επικράτηση πανανθρώπινων αξιών, στο πλαίσιο των οποίων κάθε πολιτισμός, κάθε εθνότητα και κάθε άνθρωπος θα αναγνωρίζονται ως ισάξια και άξια σεβασμού μέλη της παγκόσμιας κοινότητας.

- Οι νέοι θα πρέπει, παράλληλα, να γνωρίσουν και να επιζητούν τα στοιχεία εκείνα που διασφαλίζουν μιαν άρτια και ομαλή κοινωνική συνύπαρξη, αποφεύγοντας τα δεινά του εγωκεντρισμού, της αναξιοκρατίας και της αποξένωσης. Η έννοια της συλλογικής προσπάθειας και της επιδίωξης του συλλογικά επωφελούς, θα αποτελέσει ένα στοιχείο καίριας σημασίας, για την επιστροφή στο πνεύμα και το ήθος παλαιότερων εποχών, όπου οι πολίτες έθεταν τις ανάγκες της κοινωνίας τους και το μέλλον των επερχόμενων γενεών πάνω από τις προσωπικές τους επιθυμίες.

- Η πορεία του καταναλωτισμού, της υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων και των αδιάκοπων πολεμικών εξοπλισμών, είναι μια καταστροφική πορεία που θέτει σε κίνδυνο, όχι μόνο τις υπάρχουσες γενιές, αλλά και την ποιότητα ζωής εκείνων που θα έρθουν. Κρίσιμο και αναγκαίο, λοιπόν, να απορριφθεί η τωρινή αντίληψη και να διεκδικηθεί ένας τρόπος ζωής και μια οικονομική αντίληψη που δεν θα τοποθετεί το οικονομικό κέρδος πάνω από όλους και από όλα.

- Είναι ευθύνη κάθε ανθρώπου, επομένως, να αναζητήσει την ομορφιά και την ποιότητα της ζωής, όχι στα καταναλωτικά αγαθά, αλλά στην αλληλεγγύη, στην κοινωνική ευαισθησία, στον εθελοντισμό, στην πνευματική καλλιέργεια, στην υπεράσπιση του περιβάλλοντος και στην προάσπιση κάθε ηθικής ποιότητας. Ένας κόσμος στον οποίο η πλειονότητα του πληθυσμού εξαθλιώνεται για να ευημερεί μια ελάχιστη μερίδα ευνοημένων, δεν είναι ένας κόσμος που προσφέρει ελπίδα και προοπτικές.

Υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων από την πολιτεία.

- Η πολιτεία είναι υπεύθυνη για την τήρηση εκείνων των διατάξεων του Συντάγματος που ορθώς αναγνωρίζουν σε κάθε πολίτη το δικαίωμα στην εργασία, στην αξιοπρέπεια, στη ζωή και στο σεβασμό. Η πολιτεία δεν θα πρέπει να παραμένει ανενεργή και αδρανής απέναντι στις κοινωνικές ανισότητες και στην οικονομική εξαθλίωση μέρους του πληθυσμού. Είναι χρέος και ευθύνη της, λοιπόν, η έμπρακτη και άμεση μέριμνα για τη διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης στο σύνολο του πληθυσμού, χωρίς διακρίσεις.

Δραστηριοποίηση της διεθνούς κοινότητας.

- Η διεθνής κοινότητα οφείλει να λάβει θέση απέναντι στις αδιανόητες οικονομικές ανισότητες που κοστίζουν καθημερινά τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Είναι δίχως άλλο αναγκαίο -και θα αποτελέσει σωτήριο μέτρο- να παρακρατηθεί μέρος των κερδών από τα ισχυρότερα κράτη, από τις κερδοφόρες εταιρείες, ακόμη ίσως κι από τους ευκατάστατους πολίτες, προκειμένου να επιτευχθεί η εκ βάθρων αναδόμηση εκείνων των χωρών που δεν έχουν ούτε τις υποδομές ούτε τις δυνατότητες να στηρίξουν βιοτικά τον εγχώριο πληθυσμό τους.

- Σημαντικοί πόροι για την ενίσχυση των πλέον αδύναμων κρατών μπορούν να προκύψουν και από τη δραστική μείωση των επιθετικών ή αμυντικών εξοπλισμών. Η επίλυση των διαφορών ανάμεσα στα κράτη και στις εθνότητες θα πρέπει να δίνεται μέσω της διπλωματικής οδού και όχι μέσω των πολεμικών αναμετρήσεων ή της συνεχούς αύξησης των εξοπλισμών.

- Συνάμα, η διεθνής κοινότητα οφείλει να προχωρήσει σε δεσμευτικές συμφωνίες για την αποτελεσματικότερη προστασία του περιβάλλοντος. Κανένα προϊόν δεν μπορεί να θεωρείται πολυτιμότερο από το περιβάλλον, ώστε η παραγωγή του να θέτει σε κίνδυνο τις ισορροπίες του περιβάλλοντος, την επιβίωση άγριων ζώων και την πιθανή επίδραση στις κλιματολογικές συνθήκες.

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΣΥΝΕΞΕΤΑΣΗΣ
ΕΡΗ ΝΑΘΑΝΑΗΛ

Τα ανθρώπινα δικαιώματα χρησιμοποιούνται από τις κυβερνήσεις ως μανδύας, τον οποίο φορούν ή αποβάλλουν ανάλογα με τις πολιτικές σκοπιμότητες.  Μπορεί άραγε να εμπιστευθεί κανείς τη διεθνή κοινότητα των κρατών να πραγματώσει το ανθρωπιστικό όραμα; Και τι μπορεί να κάνει η διεθνής κοινότητα των πολιτών, για να διασώσει τα ανθρώπινα δικαιώματα από τα χαλάσματα;

Τα Ηνωμένα Έθνη, που παρακάμφθηκαν που έχασαν την αξιοπιστία τους, επειδή θεωρούνται ευάλωτα στις πιέσεις ισχυρών κρατών, φάνηκαν να έχουν ουσιαστικά παραλύσει στις προσπάθειές τους να κάνουν τα κράτη να λογοδοτούν όσον αφορά στην τήρηση του διεθνούς δικαίου. Έτσι, οι προκλήσεις που έχει μπροστά του το παγκόσμιο κίνημα για τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι απόλυτες:  Πρέπει να αντιμετωπίσουμε την απειλή που αποτελούν οι ανάλγητες, σκληρές και εγκληματικές πράξεις ενόπλων ομάδων και ατόμων. Πρέπει να αντισταθούμε στον αντίκτυπο που δημιουργεί εναντίον των ανθρωπίνων δικαιωμάτων η μονομανής προσήλωση σε ένα δόγμα παγκόσμιας ασφάλειας, που έχει διχάσει βαθύτατα τον κόσμο, και να αγωνιστούμε, για να επανορθώσουμε την αποτυχία των κυβερνήσεων και της διεθνούς κοινότητας να φέρουν αποτελέσματα από πλευράς κοινωνικής και οικονομικής δικαιοσύνης. Και δεν υπάρχει δρόμος προς τη βιώσιμη ασφάλεια, παρά μόνο μέσα από τον σεβασμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η διγλωσσία, δυστυχώς, είναι συνηθισμένο φαινόμενο.  Δυτικές  χώρες ισχυρίστηκαν ότι έκαναν τον πόλεμο στο Ιράκ, για να προστατεύσουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, όμως υπονόμευσαν τα ανθρώπινα δικαιώματα, για να νικήσουν στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Ο πόλεμος στο Ιράκ κηρύχθηκε, για να μειωθεί η απειλή των όπλων μαζικής καταστροφής κι όμως ο κόσμος είναι πλημμυρισμένος με όπλα μικρού διαμετρήματος και με συμβατικά όπλα, που σκοτώνουν περισσότερους από μισό εκατομμύριο ανθρώπους κάθε χρόνο. Ταυτόχρονα, υποκρύπτεται ένα τεράστιο σκάνδαλο: η αποτυχημένη υπόσχεση της καταπολέμησης της ακραίας φτώχειας και της κατάφωρης οικονομικής και κοινωνικής αδικίας. Σύμφωνα με μερικούς αναλυτές, είναι πραγματικός ο κίνδυνος να μην επιτευχθούν οι Αναπτυξιακοί Στόχοι της Χιλιετηρίδας, των Η.Ε. (όπως η μείωση της παιδικής και μητρικής θνησιμότητας, η παρακολούθηση δημοτικού σχολείου από όλα τα παιδιά, ο υποδιπλασιασμός του αριθμού των ανθρώπων που δεν έχουν καθόλου πρόσβαση σε καθαρό νερό), επειδή η παγκόσμια προσοχή και οι πόροι έχουν διοχετευθεί στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας».

Οι φτωχοί και οι περιθωριοποιημένοι είναι αυτοί που συνηθέστερα στερούνται τη δικαιοσύνη και που θα ωφελούνταν περισσότερο από τη δίκαιη εφαρμογή του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, παρόλο που γίνεται όλο και περισσότερος λόγος για το αδιαίρετο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην πραγματικότητα τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά δικαιώματα αμελούνται, υποβιβάζοντας τα ανθρώπινα δικαιώματα σε ένα θεωρητικό κατασκεύασμα, στα μάτια της τεράστιας πλειονότητας του παγκόσμιου πληθυσμού.  Απέναντι σε αυτό το φόντο καταπάτησης και ατιμωρησίας, υποκρισίας και διπλών μέτρων και σταθμών, τι μπορούμε να κάνουμε, για να κάνουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα να έχουν σημασία;

Μπορούμε να δείξουμε ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα προσφέρουν ένα ισχυρό και συναρπαστικό όραμα ενός καλύτερου και δικαιότερου κόσμου και ότι σχηματίζουν τη βάση ενός απτού σχεδίου για το πώς θα φτάσουμε εκεί. Φέρνουν ελπίδα σε γυναίκες που στερούνται ακόμα και το δικαίωμα της ζωής, δίνουν φωνή στους ανίσχυρους, στον όμηρο της βίας, στον αιχμάλωτο της φτώχειας.

Σε καιρούς αβεβαιότητας ο κόσμος χρειάζεται, όχι μόνο να αγωνιστεί κατά των παγκόσμιων απειλών, αλλά να αγωνιστεί υπέρ της παγκόσμιας δικαιοσύνης. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ένα λάβαρο, για να κινητοποιηθούν οι άνθρωποι παγκοσμίως για την υπόθεση της δικαιοσύνης και της αλήθειας. Τα ανθρώπινα δικαιώματα υπόσχονται τη βεβαιότητα ισότητας και ισοτιμίας σε εκατομμύρια ανθρώπους ανά τον κόσμο. Το νόημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι να αλλάξουμε τον κόσμο προς το καλύτερο. Δεν υπάρχει ισχυρότερη διεθνής κοινότητα από την παγκόσμια κοινωνία των πολιτών. Μέσα από τα μέλη και τους συμμάχους της στο κίνημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Διεθνής Αμνηστία είναι δεσμευμένη να αναστήσει και να αναζωογονήσει το όραμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως ένα ισχυρό εργαλείο για χειροπιαστή αλλαγή. Μέσα από τις φωνές και τα οράματα εκατομμυρίων ανδρών και γυναικών θα μεταδώσουμε ως σκυτάλη το μήνυμα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Μήνυμα από την Αϊρίν Χαν, Γ.Γ. της Διεθνούς Αμνηστίας (Διασκευασμένο)

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ:  «Ο εθελοντισμός και η κοινωνία του σήμερα»

Σύμφωνα με τον ελληνικό μύθο, ο πρώτος ανιδιοτελής εθελοντής ήταν ο Προμηθέας, ο τιτάνας που έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς και την έδωσε στους ανθρώπους και μαζί τούς χάρισε τη γνώση και τις τέχνες. Ο Δίας, πατέρας και αρχηγός των θεών, τον τιμώρησε στέλνοντας τον Ήφαιστο να τον σταυρώσει στον Καύκασο και κρατώντας τον εκεί καρφωμένο σε ένα βράχο. Αιώνες μετά, σύμφωνα πάλι με έναν άλλο μύθο της ελληνικής μυθολογίας, ένας άλλος μεγάλος εθελοντής, ο ημίθεος Ηρακλής θα τον απελευθερώσει και μαζί του θα απελευθερώσει τις πολύτιμες αξίες της γνώσης για τον άνθρωπο. Ο μύθος συμβολίζει ότι η θεμελιακή πηγή της γνώσης οφείλεται στον εθελοντισμό και στην ανιδιοτέλεια.

Εθελοντής είναι ο πολίτης εκείνος που προσφέρει ανιδιοτελώς τον ελεύθερο του χρόνο ή τη γνώση του για χρήσιμες δράσεις προς όφελος άλλων, χωρίς να περιμένει αντάλλαγμα. Με αυτή την έννοια ο εθελοντισμός ταυτίζεται με τη φιλανθρωπία, όπως χρησιμοποιήθηκε κατά την κλασική εποχή κυρίως, για να αποδώσει μια καινούργια αρετή, την αγάπη για το συνάνθρωπο. Η διαφορά, όμως, ανάμεσα στο σύγχρονο εθελοντή και στην παλιά έννοια της φιλανθρωπίας είναι ότι αυτός αντιμετωπίζει τα άτομα στα οποία προσφέρει εθελοντική εργασία, όχι με οίκτο αλλά ως άτομα ισότιμα, τα οποία περνούν δυσκολίες και στα οποία μπορεί να προσφέρει. 

Ο εθελοντισμός είναι ποικιλόμορφος και διαχρονικός. Αναπτύσσει δραστηριότητες στον τομέα κυρίως των κοινωνικών υπηρεσιών ή σε νέες ανάγκες (υποστήριξη ανέργων, διαχείριση οργανώσεων, φυσική-περιβαλλοντική προστασία, υποστήριξη ηλικιωμένων, υγεία, φυσικές καταστροφές, ενημέρωση, πρόληψη, κτλ). Δεν είναι, όμως, μόνο μια πράξη φιλανθρωπίας και αλληλεγγύης σε εκδηλώσεις έκτακτης ανάγκης, αλλά παράγει και διαδίδει διαρκή αγαθά στον πολιτισμό, στο περιβάλλον και στην κοινωνική μέριμνα. Είναι μια πράξη μέσα από την οποία οι άνθρωποι αποκτούν  νέες δεξιότητες και γίνονται ενεργοί πολίτες στην κοινότητά τους.

Ο εθελοντισμός είναι μια δραστηριοποίηση που αποβλέπει στην ευημερία του συνανθρώπου, της κοινότητας και της κοινωνίας γενικότερα και δημιουργεί όρους βαθμιαίας επίλυσης κάποιων καίριων κοινωνικών προβλημάτων, όταν το κράτος αδυνατεί. Δεν αποσκοπεί, όμως, στην ανταγωνιστική σχέση με το κράτος ούτε αποτελεί υποκατάστατό του. Επιδιώκει την αυτόνομη συνεργασία με αυτό, ώστε από κοινού να ανταποκριθούν αποτελεσματικότερα στην επίλυση των ποικίλων και σύνθετων κοινωνικών αναγκών, που αναδεικνύει η «πολυπλοκότητα» και η «επικινδυνότητα» των σημερινών κοινωνιών. Δεν περιορίζεται, όμως,  μόνο στην παροχή ανιδιοτελούς κοινωνικού έργου. Ο εθελοντισμός  αφορά μια φιλοσοφία  ζωής με ιδιαίτερες αξίες, όπως η φιλανθρωπία, η αλληλεγγύη, η κοινωνική δικαιοσύνη και η κοινωνική συμμετοχή. Αφορά, τέλος, μια στάση ζωής. 

Ο εθελοντισμός, όταν αναπτύσσεται στη βάση υγιών κινήτρων, ωφελεί και τους ίδιους τους εθελοντές. Η εθελοντική δράση αποτελεί μαθησιακή-μορφωτική λειτουργία. Ενισχύει την απόκτηση κοινωνικών, επικοινωνιακών και επαγγελματικών δεξιοτήτων και αναπτύσσει νέες ικανότητες.  Ενδυναμώνει και δίνει νέο περιεχόμενο στη ζωή των ανθρώπων αυξάνοντας την απασχόληση.       

Η συμμετοχή σε εθελοντικά προγράμματα και δράσεις λειτουργεί ως εργαλείο διαπαιδαγώγησης και εξοικείωσης με την κουλτούρα του ενεργού πολίτη, που ενδιαφέρεται για ό,τι συμβαίνει γύρω του, επιδιώκοντας συνειδητά την ενασχόλησή του με τα κοινά. Υπό την έννοια αυτή ο εθελοντισμός προωθεί τη δημιουργία προτύπων ήθους και συμπεριφοράς και συντελεί στην ενδυνάμωση της έννοιας του ενεργού πολίτη. Αυξάνει, επίσης, τη δυνατότητα ενεργού συμμετοχής των νέων στην πολιτική, στη ζωή και την εργασία. Οι εθελοντές αποτελώντας πυλώνα της κοινωνίας των πολιτών ενισχύουν την κοινωνική συνοχή και τη συμμετοχική δημοκρατία με τη δράση τους.

Ο εθελοντισμός διδάσκει. Και το μάθημα που δίνει είναι αυτό της Ανθρωπιάς, της ιδέας του «εμείς». Σε μια εποχή, όπου οι ηθικοί κανόνες παραβλέπονται και όπου ο ατομικισμός και η προσπάθεια για την απόκτηση χρημάτων κυριαρχούν, εμείς με σύμμαχο την αγρύπνια της σκέψης, σε πείσμα όλων των καιρών, σε πείσμα όλων των καταστάσεων, θα  μάθουμε να διεκδικούμε την ελπίδα! Αξίζει να μιμηθούμε το μεμονωμένο και ανεξάρτητο πνεύμα της προσφοράς, που μπορεί να φωλιάζει στα σωθικά του πιο ταπεινού πολίτη και που δεν χρειάζεται την παρότρυνση τρίτου, για να εκδηλωθεί! Οφείλουμε να δώσουμε διέξοδο στο αδιέξοδο που δημιουργήσαμε οι κοινωνίες των ενηλίκων.

(Κείμενο διασκευασμένο)

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ:  «Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος», Τάσος Λειβαδίτης

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκιο.
Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις, τα χείλια σου θα
ματώσουν απ’ τις φωνές
το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες — μα ούτε βήμα πίσω.
Κάθε κραυγή σου μια πετριά στα τζάμια των πολεμοκάπηλων
Κάθε χειρονομία σου σα να γκρεμίζεις την αδικία.
Και πρόσεξε: μη ξεχαστείς ούτε στιγμή.
Έτσι λίγο να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια
αφίνεις χιλιάδες παιδιά να κομματιάζονται την ώρα που παίζουν ανύποπτα στις πολιτείες
μια στιγμή αν κοιτάξεις το ηλιοβασίλεμα
αύριο οι άνθρωποι θα χάνουνται στη νύχτα του πολέμου
έτσι και σταματήσεις μια στιγμή να ονειρευτείς
εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα θα γίνουν στάχτη κάτω απ’ τις οβίδες.
Δεν έχεις καιρό
δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί ν’ αφίσεις τη μάνα σου, την αγαπημένη
ή το παιδί σου.
Δε θα διστάσεις.
Θ’ απαρνηθείς τη λάμπα σου και το ψωμί σου
θ’ απαρνηθείς τη βραδινή ξεκούραση στο σπιτικό κατώφλι
για τον τραχύ δρόμο που πάει στο αύριο.
Μπροστά σε τίποτα δε θα δειλιάσεις κι ούτε θα φοβηθείς.
Το ξέρω, είναι όμορφο ν’ ακούς μια φυσαρμόνικα το βράδι,
να κοιτάς έν’ άστρο, να ονειρεύεσαι
είναι όμορφο σκυμμένος πάνω απ’ το κόκκινο στόμα της αγάπης σου
να την ακούς να σου λέει τα όνειρά της για το μέλλον.
Μα εσύ πρέπει να τ’ αποχαιρετήσεις όλ’ αυτά και να ξεκινήσεις
γιατί εσύ είσαι υπεύθυνος για όλες τις φυσαρμόνικες του κόσμου, για όλα τ’ άστρα, για όλες τις λάμπες και για όλα τα όνειρα
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί να σε κλείσουν φυλακή για είκοσι ή και περισσότερα χρόνια
μα εσύ και μες στη φυλακή θα θυμάσαι πάντοτε την άνοιξη,
τη μάνα σου και τον κόσμο.
Εσύ και μες απ’ το τετραγωνικό μέτρο του κελιού σου
θα συνεχίζεις τον δρόμο σου πάνω στη γη.
Κι’ όταν μες στην απέραντη σιωπή, τη νύχτα
θα χτυπάς τον τοίχο του κελιού σου με το δάχτυλο
απ’ τ’ άλλο μέρος του τοίχου θα σου απαντάει η Ισπανία.
Εσύ, κι ας βλέπεις να περνάν τα χρόνια σου και ν’ ασπρίζουν τα μαλλιά σου
δε θα γερνάς.
Εσύ και μες στη φυλακή κάθε πρωί θα ξημερώνεσαι πιο νέος
Αφού όλο και νέοι αγώνες θ’ αρχίζουνε στον κόσμο
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
θα πρέπει να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό.
Αποβραδίς στην απομόνωση θα γράψεις ένα μεγάλο τρυφερό γράμμα στη μάνα σου
θα γράψεις στον τοίχο την ημερομηνία, τ’ αρχικά του ονόματός σου και μια λέξη: Ειρήνη
σα να ’γραφες όλη την ιστορία της ζωής σου.
Να μπορείς να πεθάνεις ένα οποιοδήποτε πρωινό
να μπορείς να σταθείς μπροστά στα έξι ντουφέκια
σα να στεκόσουνα μπροστά σ’ ολάκαιρο το μέλλον.
Να μπορείς, απάνω απ’ την ομοβροντία που σε σκοτώνει
εσύ ν’ ακούς τα εκατομμύρια των απλών ανθρώπων που τραγουδώντας πολεμάνε για την ειρήνη.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.

[Τάσος Λειβαδίτης, Ποίηση, Κέδρος, Αθήναι 1979, σ. 121-124]

[ΔΙΑΤΗΡΗΘΗΚΕ Η ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ]

ΘΕΜΑΤΑ                                                          

ΘΕΜΑ Α:

Να αποδώσετε περιληπτικά τις απόψεις που εκτίθενται στις τέσσερις (4) πρώτες παραγράφους του Κειμένου Ι που σας δόθηκε. (60-80 λέξεις).

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Β:

Ερώτημα 1ο

Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τους ακόλουθους ισχυρισμούς που αναφέρονται στο Κείμενο  ΙΙ:

α. Εθελοντής είναι ο πολίτης εκείνος που προσφέρει ιδιοτελώς τον ελεύθερο του χρόνο ή τη γνώση του για χρήσιμες δράσεις προς όφελος άλλων

β. Η διαφορά ανάμεσα στο σύγχρονο εθελοντή και στην παλιά έννοια της φιλανθρωπίας είναι ότι ο σύγχρονος εθελοντής αντιμετωπίζει τα άτομα στα οποία προσφέρει εθελοντική εργασία ως ισότιμα.

γ. Ο εθελοντισμός διαδίδει διαρκή αγαθά στον πολιτισμό.

δ. Ο εθελοντισμός είναι μια δραστηριοποίηση που αποβλέπει στην επίλυση κάποιων καίριων κοινωνικών προβλημάτων, όταν το κράτος αδυνατεί.

ε. Ο εθελοντισμός επιδιώκει την αυτόνομη δράση μακριά από το κράτος.

(Μονάδες 10)

Ερώτημα 2ο

Εάν υποθέσετε ότι με το Κείμενο Ι η συγγραφέας θέλει να αποδείξει την ορθότητα των σκέψεών της, να δείξετε με ποιους τρόπους – γλωσσικές επιλογές πετυχαίνει τον στόχο της αυτό.

(Μονάδες 15)

Ερώτημα 3ο

α) Να ερμηνεύσετε τη χρήση των ερωτήσεων και του α΄ πληθυντικού ρηματικού προσώπου στο Κείμενο Ι ως προς το σκοπό της συντάκτριας και ως προς την ανταπόκριση του αναγνώστη.

(Μονάδες 7)

β)Αν θεωρήσουμε ότι στην τελευταία παράγραφο του κειμένου ΙΙ  ο συγγραφέας θέλει να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη, ποιος  τρόπος πειθούς και ποιες γλωσσικές επιλογές  υπηρετούν την πρόσθεση αυτή;  Να απαντήσετε τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με κειμενικούς δείκτες.

(Μονάδες 8)

ΘΕΜΑ Γ:

Αξιοποιώντας τους κειμενικούς δείκτες του Κειμένου ΙΙΙ (εικόνες, ρηματικά πρόσωπα, εγκλίσεις, σχήματα λόγου κλπ) να γράψετε τις απόψεις που εκφράζονται για τα χαρίσματα αυτού που θέλει να χαρακτηρίζεται «Άνθρωπος» και για το κοινωνικό του χρέος. (100-200 λέξεις).

(Μονάδες 15)

ΘΕΜΑ Δ:

Αξιοποιώντας τις πληροφορίες των Κειμένων Ι και ΙΙ  να καταγράψετε τα εφόδια που πρέπει να διαθέτει ο άνθρωπος που μάχεται για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους τρόπους με τους οποίους θα ενισχυθεί η ιδέα της εθελοντικής προσφοράς στους ανθρώπους. Το κείμενό σας θα το εκφωνήσετε σε μια δημόσια εκδήλωση για τον ανθρωπισμό και τον εθελοντισμό στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου σας ως εκπρόσωπος  ανθρωπιστικής οργάνωσης με διεθνή δράση. (300-400 λέξεις).

(Μονάδες 30)

Έρη Ναθαναήλ*
Φιλόλογος