ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α' ΛΥΚΕΙΟΥ
ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΒΙΒΛΙΟ 2, ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 11-16
Πότε και πώς έγινε η εκλογή των τριάντα τυράννων στην Αθήνα;Στο κείμενο δηλώνεται αρχικά ο τρόπος και ο χρόνος της εκλογής των τριάκοντα τυράννων
και ορίζεται ο σκοπός αυτής που αποτελεί και την εξαγγελία τους. Ύστερα από την
ταπεινωτική για τους Αθηναίους ειρήνη έγινε η εκλογή των τριάντα τυράννων (Αύγουστος ή
Σεπτέμβριος του 404 π.Χ.) και μάλιστα με την ψήφο των Αθηναίων πολιτών. Έτσι
εγκαθιδρύθηκε ολιγαρχικό πολίτευμα στην Αθήνα. Ο κύριος όρος της εκλογής των τυράννων
ήταν η σύνταξη και η δημοσίευση νόμων σύμφωνα με τους οποίους θα διοικούσαν την πόλη.
Διακήρυτταν, λοιπόν, ότι θα αποκαταστήσουν το πατροπαράδοτο πολίτευμα καταργώντας τις
ακραίες δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Όμως ο Λύσανδρος και οι πιο φανατικοί ολιγαρχικοί
εννοούσαν την επαναφορά του ολιγαρχικού καθεστώτος που υπήρχε πριν από δύο αιώνες,
πριν από τις μεταρρυθμίσεις του Δράκοντα, του Σόλωνα και του Κλεισθένη. Ενώ
παραβρισκόταν ένοπλος ο στρατός του Λυσάνδρου, ο Κριτίας και ο Θηραμένης επέλεξαν
είκοσι ολιγαρχικούς άρχοντες και ο λαός άλλους δέκα. Όμως, η ψηφοφορία ουσιαστικά
εκβιάστηκε, γιατί έγινε κάτω από την απειλή των όπλων και ο λαός εξαπατήθηκε από τον
ασαφή όρο «πάτριοι νόμοι».
Πώς κυβέρνησαν οι τριάκοντα τύραννοι; Έδειξαν συνέπεια στον όρο που συνόδευε τηνεκλογή τους;
Κατά την οκτάμηνη διάρκεια της εξουσίας των τριάντα τυράννων (Ιούλιος 404 -
Φεβρουάριος 403 π.Χ.) καταλύθηκαν οι νόμοι και οι θεσμοί της Αθηναϊκής δημοκρατίας. Οι
τριάκοντα τύραννοι εκλέχθηκαν για να συντάξουν νόμους, σύμφωνα με τους οποίους θα
διοικούσαν την Αθήνα, διατηρώντας το «πατροπαράδοτο δημοκρατικό πολίτευμα» της
Αθήνας. Έκρυψαν τις πραγματικές προθέσεις τους να εγκαθιδρύσουν ολιγαρχικό πολίτευμα.
Επινόησαν διάφορες προφάσεις για να δικαιολογήσουν την καθυστέρηση στην ψήφιση νέων
νόμων. Διόρισαν τη βουλή και τις άλλες εξουσίες από τους προσωπικούς τους φίλους. Έτσι ο
Κριτίας και ο Θηραμένης εκπροσωπούσαν δυο αντίθετες τάσεις μέσα στη «συμμορία» που
ασκούσε την εξουσία. Οι τριάκοντα τύραννοι, όταν ανέλαβαν τα καθήκοντά τους, απέδωσαν
στον Άρειο Πάγο τα δικαιώματα που είχε πριν τις μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα, του
Κλεισθένη, και του Εφιάλτη. Επίσης κατάργησαν τα δικαιώματα των ενόρκων πολιτών. Στη
Βουλή των πεντακοσίων Αθηναίων πολιτών παραχώρησαν αρμοδιότητες ποινικών
δικαστηρίων. Διόρισαν ως άρχοντες, μέλη της Βουλής και μαστιγοφόρους προσωπικούς τους φίλους από ένα κατάλογο 1.000 έμπιστων προσώπων. Ενώ λοιπόν είχαν διακηρύξει ότι θα
κυβερνούσαν προσωρινά μέχρι τη δημοσίευση των νέων νόμων, συγκρότησαν τη Βουλή και
τα άλλα θεσμικά όργανα, όπως τους άρεσε, διέλυσαν τα δικαστήρια των ενόρκων (την
Ηλιαία), παραχώρησαν στη Βουλή δικαστικές εξουσίες για ποινικά (δήθεν) αδικήματα και
κατάργησαν τη μυστική ψηφοφορία σε όλες τις διαδικασίες.
Ποια στάση τήρησαν απέναντι στους συκοφάντες;Αφού εγκατέστησαν δικούς τους ανθρώπους στη διοίκηση της πολιτείας, οι τριάκοντα, όπως
όλοι οι πραξικοπηματίες, φόρεσαν το ένδυμα της ηθικής και εμφανίστηκαν ως υπερασπιστές
της αρετής και τιμητές των πάντων. Τα ηθικά κριτήρια εμφανίζονται ως πρόσχημα της
νομιμοφροσύνης και επικάλυμμα ιδιοτελών πολιτικών επιδιώξεων. Έτσι στράφηκαν κατά
των συκοφαντών, ώστε να εξασφαλίσουν τη λαϊκή αποδοχή και να δημιουργήσουν ευνοϊκό
για αυτούς κλίμα. Οι βουλευτές και οι άλλοι άρχοντες, εγγύηση της άλλοτε δημοκρατίας,
ένιωσαν ανακούφιση που απαλλάχτηκαν από την κοινωνική πληγή των συκοφαντών, αφού
με ευχαρίστηση προέβησαν σε καταδικαστικές αποφάσεις. Παράλληλα όμως διαφαίνεται ο
τρόμος μπροστά στη φανερή ψηφοφορία αλλά και η διάβρωση των ηθών, αφού οι τιμητές
έδειξαν αδιαφορία και απάθεια και δεν αγανάκτησαν με τη σκέψη ότι ανάμεσα στους
καταδικασμένους υπάρχουν και αθώοι. Με το πρόσχημα λοιπόν της ηθικής κάθαρσης οι
τριάκοντα τύραννοι εξόντωσαν τους πολιτικούς τους αντιπάλους.
Η συκοφαντία αρχικά σήμαινε την καταγγελία σε βάρος αυτού που έκλεβε σύκα από ιερές
συκιές, αφιερωμένους σε θεούς. Επίσης σήμαινε τη μήνυση για λαθραία εξαγωγή σύκων από
την Αττική. Με επέκταση της αρχικής αυτής σημασίας ο όρος απέκτησε την έννοια της
μήνυσης για κάθε παράβαση, ιδιωτική ή δημόσια. Τον 5ο αι. μ.Χ. η συκοφαντία είχε γίνει για
πολλούς αδίστακτους αέργους βιοποριστικό μέσο και κερδοφόρο επάγγελμα. Έτσι οι
συκοφάντες ήταν τόσο επικίνδυνη κοινωνική μάστιγα και πληγή των φιλήσυχων και
ευκατάστατων ιδίως πολιτών, ώστε απειλούσαν την εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας.
Σε ποια ενέργεια προέβησαν οι τύραννοι, ώστε να διοικήσουν την πόλη όπως ήθελαν καιμε ποια δικαιολογία; Ποια συμπεριφορά έδειξαν απέναντι στον Καλλίβιο και τιανέμεναν;Όταν οι τριάκοντα τύραννοι εδραιώθηκαν στην εξουσία ύστερα από τις πρώτες καλές
εντυπώσεις στον αθηναϊκό λαό, άρχισαν τις πρώτες τους αυθαιρεσίες. Εξόντωσαν τους
πολιτικούς τους αντιπάλους. Έστειλαν στον Λύσανδρο δυο από τους τριάκοντα τυράννους,
τον Αισχίνη και τον Αριστοτέλη, για να ζητήσουν στρατιωτική σπαρτιατική φρουρά και έτσι
να ενισχύσουν το ολιγαρχικό τους καθεστώς. Οι έφοροι, ύστερα από τη μεσολάβηση του
Λυσάνδρου, έστειλαν 700 φρουρούς Σπαρτιάτες, για να ενισχύσουν τους τριάκοντα
τυράννους που ένιωθαν ανασφάλεια απέναντι στους άοπλους δημοκρατικούς Αθηναίους.
Έτσι επισύρουν την επέμβαση ξένης και εχθρικής δύναμης στα εσωτερικά της πόλης τους για
την εδραίωση της ολιγαρχίας. Οι τριάκοντα τύραννοι ανέλαβαν τη συντήρηση των 700
φρουρών από τη Σπάρτη με έξοδα του αθηναϊκού κράτους και «κολάκευαν, καλόπιαναν με
κάθε τρόπο τον Καλλίβιο», για να εξασφαλίσουν τη συναίνεσή του στις αυθαιρεσίες τους,
αλλά και για να τους παρέχει φρουρούς «συνεργούς» στη σύλληψη Αθηναίων δημοκρατικών
πολιτών που είχαν ακόμη κύρος και δύναμη, ώστε να αντισταθούν στο ολιγαρχικό
(τυραννικό) καθεστώς. Φαίνεται καθαρά ότι το μόνο πρόβλημα που απασχολεί τους
τριάκοντα είναι η εδραίωσή τους στην εξουσία. Όμως τα δημαγωγικά τους μέσα είχαν
εξαντληθεί, χωρίς ωστόσο να πείσουν το λαό και να διευρύνουν τη λαϊκή βάση. Για αυτό
εγκαταλείπουν πια τα προσχήματα, ρίχνουν το προσωπείο και δείχνουν το αληθινό τους
πρόσωπο, αφού καταφεύγουν στη βοήθεια των Λακεδαιμονίων που τους είχαν εκμηδενίσει.
Έτσι φτάνουν στο έσχατο σημείο της ηθικής κατάπτωσης, της προδοσίας και της υποτέλειας.
Κατά την οκτάμηνη διάρκεια της εξουσίας τους οι τριάκοντα τύραννοι εκτέλεσαν 1.500
πολίτες Αθηναίους και μετοίκους. Κυβέρνησαν με δολιότητα και απάνθρωπη συμπεριφορά
προς τους συμπολίτες τους, με δουλοπρέπεια προς τους συμμάχους τους (Σπαρτιάτες).
Ονόμαζαν «καλούς κἀγαθούς» τους ολιγαρχικούς και «πονηρούς» ή «ὀλίγου ἀξίους» (=
ασήμαντους) τους δημοκρατικούς Αθηναίους πολίτες. Έδειξαν το άσβεστο μίσος τους
εναντίον της δημοκρατίας. Κατέλαβαν και διατήρησαν την εξουσία με την απάτη και την
ένοπλη βία. Κυβέρνησαν το αθηναϊκό κράτος ανεξέλεγκτα και αυθαίρετα σύμφωνα με τις
προσωπικές τους επιδιώξεις. Εξαπολύουν απροκάλυπτα κύμα διώξεων και αρχίζουν τις
εκκαθαρίσεις, χωρίς διάκριση, όλων των πολιτικών τους αντιπάλων συλλαμβάνοντας
πλούσιους και φτωχούς, δημοκράτες και μετριοπαθείς ολιγαρχικούς, ακόμα και ουδέτερους,
και τους θανατώνουν χωρίς δίκη. Τα κίνητρα των προγραφών είναι πολιτικά αλλά και
προσωπικά και οικονομικά. Η βία και η βαρβαρότητητα κυριαρχούν.
Ποια στοιχεία του κειμένου δείχνουν την αυθαιρεσία του καθεστώτος των Τριάκοντα;Τα στοιχεία είναι τα εξής:α. Η αθέτηση της προϋπόθεσης με την οποία εκλέχτηκαν οι τριάκοντα.β. Η συγκρότηση των θεσμικών οργάνων της δημοκρατίας κατά τρόπο που εξυπηρετούσε τασυμφέροντά τους.γ. Ο σχεδιασμός τους να χρησιμοποιήσουν την πόλη, όπως τους συνέφερε.δ. Η αποστολή του Aισχίνη και του Aριστoτέλη στο Λύσανδρο με την παράκληση ναμεσολαβήσει στους εφόρους και να τους πείσει, ώστε να αποστείλουν φρουρά κατοχής.ε. Οι αθρόες συλλήψεις όχι μόνο των δημοκρατικών αλλά και κάθε αντιφρονούντος, πουαποτελούσε απειλή για το καθεστώς τους.στ. Η μανία του Κριτία να σκοτώνει πολλούς και για λόγους αντεκδίκησης.ζ. Η θέση του Κριτία ότι, αν ήθελαν να υπερέχουν, ήταν υποχρεωμένοι να προβαίνουν σεεκκαθαρίσεις, αφού η εξουσία τους ήταν τυραννία, κι ας διοικούσαν τριάντα.
Ποιες ενέργειες έκαναν οι Τριάκοντα για να εξασφαλίσουν το καθεστώς τους; Ποια ήτανη σκοπιμότητα της κάθε ενέργειας;α. Αθετούν την υπόσχεσή τους να συντάξουν και δημοσιεύσουν νόμους, σύμφωνα με τουςοποίους θα διοικούσαν, γιατί επιδίωκαν να κερδίσουν χρόνο μέχρι να εδραιωθούν στηνεξουσία.β. Αλλοιώνουν με παράνομες ενέργειες τη σύνθεση των δημοκρατικών οργάνων τηςπολιτείας εγκαθιστώντας σε αυτά έμπιστους οπαδούς τους. Με τον τρόπο αυτό εξου-δετερώνουν τη λαϊκή αντίδραση και ελέγχουν την πολιτική ζωή του τόπου.γ. Συλλαμβάνουν τους συκοφάντες και τους καταδικάζουν σε θάνατο. Έτσι φορούν μανδύαανθρώπων ήθους και αρετής και ανακουφίζουν τους πολίτες από αυτήν την κοινωνικήμάστιγα. Με τη δημαγωγική αυτή τακτική και το λαϊκισμό τους εξαπατούν το λαό καιδείχνουν φιλολαϊκή πολιτική με στόχο να διευρύνουν τη λαϊκή βάση του καθεστώτος.δ. Ζητούν ενίσχυση από τη Σπάρτη και επιβάλλουν ξενικό ζυγό στην πόλη, για να εδραι-ωθούν στην εξουσία και να εξυπηρετήσουν τα άνομα συμφέροντά τους.ε. Περιποιούνται με δουλοπρέπεια τη φρουρά κατοχής, ώστε να εξασφαλίσουν την έγκρισηκαι την επιδοκιμασία της σε κάθε αυθαίρετη ενέργειά τους.στ. Συλλαμβάνουν κάθε αντίπαλο του καθεστώτος, προκειμένου να παγιώσουν την τυραννικήαρχή τους.ζ. Έρχονται σε σύγκρουση οι σκληροπυρηνικοί με τους μετριοπαθείς ολιγαρχικούς Θηραμένη, ώστε να μην υπάρχει ούτε εσωτερική αντίδραση.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου