ΕΚΘΕΣΗ Β ΚΑΙ Γ ΛΥΚΕΊΟΥ

ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ 

Ορισμός
Είναι η αντίληψη διαχωρισμού και διακρίσεων σε βάρος ατόμων/ομάδων/ε8νών με κριτήριο ορισμένα χαρακτηριστικά τους (φύλο, φυλή, εθνικότητα, κοινωνική τάξη, επάγγελμα κ.λπ.). Φαινόμενα/δείγματα ρατσισμού
Φυλετικού 1. η αρνητική αντιμετώπιση • των μειονοτήτων • των μεταναστών 2. η αναβίωση του φασισμού και του ναζισμού 3. οι εθνικιστικές αντιλήψεις 4. η άνιση αντιμετώπιση των εγχρώμων σε πολλές χώρες 5. ο αντισημιτισμός
Κοινωνικού 1. η αντιμετώπιση των περιθωριακών και άλλων κοινωνικών ομάδων (ναρκομανών, αποφυλακισμένων, φορέων - ασθενών με AIDS κ.λπ.) 2.
 ο θρησκευτικός και ιδεολογικός ρατσισμός 3. οι διακρίσεις αναφορικά με τη θεώρηση των επαγγελμάτων ως ανώτερων και υποδεέστερων κοινωνικά 4. η στάση απέναντι στα άτομα με ειδικές ανάγκες 5. οι ταξικές διακρίσεις 6. η υποτίμηση της γυναίκας, κυρίως στις υπανάπτυκτες χώρες
Αίτια του ρατσισμού
1. Η λειτουργία των φορέων κοινωνικοποίησης (οικογένειας, παιδείας, κλπ) • αναπαράγει και διαιωνίζει στερεότυπα και προκαταλήψεις • εμποτίζει τη συνείδηση των νέων, σε μια εύπλαστη ηλικιακά φάση της ζωής τους, με πνεύμα διακρίσεων. 2. To χαμηλό επίπεδο παιδείας • απουσία κριτικής προσέγγισης των πραγμάτων • αντιεπιστημονική θεώρησή τους
Οι άνθρωποι γίνονται εύκολα θύματα προπαγάνδας, οπαδοποιούνται και υιοθετούν ρατσιστικές αντιλήψεις 3. Η ανεργία και τα δυσεπίλυτα κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα • εξωθούν σε ρατσιστική στάση απέναντι σε άτομα άλλης φυλής ή εθνικότητας, που γίνονται τα εξιλαστήρια θύματα • προκαλούν παθογενή κοινωνική συμπεριφορά (βία, εγκληματικότητα κλπ) ομάδων μεταναστών και αναπτύσσουν τα ξενοφοβικά σύνδρομα των γηγενών πληθυσμών. 4. Η κρίση των αξιών και η ηθική εξαχρείωση που παρατηρείται στο πλαίσιο της σύγχρονης καταναλωτικής και ανταγωνιστικής κοινωνίας • το πνεύμα του εύκολου πλουτισμού (το ιδανικό του ελάσσονος μόχθου) οδηγεί σε απάνθρωπες συμπεριφορές • ο άνθρωπος, συχνά, αντιμετωπίζεται ως μέσο και όχι ως αυθύπαρκτη αξία 5. Η αρνητική λειτουργία της πολιτικής ζωής • ο ρατσισμός αξιοποιείται ως μέσο αποπροσανατολισμού των πολιτών από τα πραγματικά προβλήματα. Ορισμένοι ηγέτες καλλιεργούν αίσθημα ξενοφοβίας για λόγους εσωτερικής «κατανάλωσης» και κομματικής αξιοποίησής της • μερικοί πολιτικοί για ψηφοθηρικούς λόγους προβάλλουν εθνικιστικές αντιλήψεις. 6. Ο φόβος της πολιτιστικής αφομοίωσης και αποεθνοποίησης. Στην εποχή μας • η επιχειρούμενη παγκοσμιοποίηση με τα ισοπεδωτικά της χαρακτηριστικά λειτουργεί ως παράγοντας πολιτιστικής αλλοτρίωσης των λαών • τα μεταναστευτικά ρεύματα εμφανίζονται να απειλούν την εθνική ομοιογένεια των χωρών υποδοχής. 7. Η συμπλεγματική προσωπικότητα ορισμένων ατόμων επιδιώκει την αυτοεπιβεβαίωσή της • υπερτονίζοντας τα αρνητικά στοιχεία των άλλων


Διαγώνισμα Έκφρασης – Έκθεσης Β΄ Λυκείου Επώνυμο:________________________ Όνομα:__________________________ Τμήμα: __________________________ Ημερομηνία: 



22.04.2014
 Πώς Κατασκευάζεται Ο Ρατσισμός

Το Νοέμβριο του 1999, ένα άρθρο στην αγγλική εφημερίδα Guardian - που μιλούσε για το τρομοκρατικό χτύπημα εξτρεμιστών σε αεροσκάφος των Αιγυπτιακών Αερογραμμών το οποίο τελικά κατέπεσε στον Ατλαντικό ωκεανό - είχε τον ακόλουθο τίτλο: «Για τον ορισμό της λέξης Μουσουλμάνος, βλέπε τρομοκράτης». Δύο χρόνια αργότερα, το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου στους Πύργους της Νέας Υόρκης ξεσήκωσε ένα τεράστιο κύμα διαμαρτυριών εναντίων της Μουσουλμανικής κοινότητας, αναγκάζοντας πολλές μουσουλμάνες γυναίκες να εγκαταλείψουν τις μαντίλες τους και άνδρες να ξυρίσουν το παραδοσιακό μούσι τους, σε μια προσπάθεια να κρύψουν την θρησκευτική τους ταυτότητα. Αν και έχουν περάσει αρκετά χρόνια από τότε, οι κοινωνίες έχουν ελάχιστα προχωρήσει στις αντιλήψεις τους σχετικά με τη διαφορετικότητα της καταγωγής ή των θρησκευτικών πεποιθήσεων. Συχνά, η προσπάθεια που κάνει κάποιος προκειμένου να προστατέψει τα κεκτημένα του από πραγματικούς ή φανταστικούς εξωτερικούς εχθρούς, αγγίζει τα όρια του μίσους και της ξενοφοβίας. Αν το αναλύσουμε, αυτή η αντίδραση δεν είναι παρά προϊόν φόβου κι όμως οδηγεί σε απίστευτες αυθαιρεσίες. Ποια είναι τα όρια των πιο ανομολόγητων φόβων μας, λοιπόν; Και σε ποια ακριβώς στιγμή ο φόβος δίνει τη θέση του στο μίσος; Οι προκαταλήψεις είναι ως ένα σημείο αναπόφευκτες – όλα ξεκινούν από την ακόλουθη διαπίστωση: τα γνωστικά μας συστήματα είναι περιορισμένης χωρητικότητας. Κατά συνέπεια, το μυαλό μας είναι προγραμματισμένο κι εκπαιδευμένο να κατηγοριοποιεί τις πληροφορίες που λαμβάνει από το περιβάλλον του για να μπορεί ευκολότερα και πιο αποτελεσματικά να οδηγείται σε αποφάσεις. Η κατηγοριοποίηση αυτή λειτουργεί ως πυξίδα προς πάσα κατεύθυνση. Για να εξελιχθεί όμως μια προκατάληψη σε ρατσιστική συμπεριφορά, τέσσερις παράμετροι χρειάζεται να είναι παρούσες: α) το αρνητικό πρόσημο που συνοδεύει τις αντιδράσεις ενός ανθρώπου και δημιουργεί συγκρουσιακά προβλήματα με το περιβάλλον του β) η υποκειμενικότητα μιας άποψης/θέσης γ) η οργανωμένη της δομή μέσα στο σύστημα του ανθρώπου που τη φέρει δ) το ότι ως θέση τοποθετείται περισσότερο απέναντι σε ομάδες και ομαδικά χαρακτηριστικά και λιγότερο σε φυσικά πρόσωπα και προσωπικά στοιχεία· π.χ. η εθνικότητα ή οι θρησκευτικές πεποιθήσεις ξεσηκώνουν μεγαλύτερη αντίδραση από τις επιλογές και τα γούστα μας σε καθημερινό επίπεδο. Με άλλα λόγια, ο ρατσισμός δεν είναι απλώς μια ιδέα αλλά μια εκδήλωση συμπεριφοράς αρνητικού χαρακτήρα, μια εκδήλωση μίσους. Η συμπεριφορά αυτή είναι υποκειμενική και βαθιά ριζωμένη μέσα στον άνθρωπο – έχει να κάνει με ολόκληρο το φάσμα της προσωπικότητάς του και επηρεάζει ολόκληρο τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τη ζωή και τους άλλους. Ο ρατσιστής στρέφεται εναντίον μιας συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων και πιστεύει αμετάκλητα ότι έχει δίκιο να φέρεται ανάλογα, αφού προστατεύει τη δικιά του ομάδα από μια ορατή ή μη, άμεση ή έμμεση εισβολή. Μιλάει πάντα με νούμερα και δεν αναγνωρίζει εξαιρέσεις. Απευθύνεται στην ομαδική ταυτότητα των ανθρώπων και αγνοεί τα ξεχωριστά στοιχεία της προσωπικότητας τού άλλου. Η αποστροφή του δεν είναι αναγκαστικά κατάλοιπο μιας αρνητικής εμπειρίας που είχε με κάποιο μέλος ομάδας, αλλά αποτελεί στάση ζωής. Σχετικά με τη γέννηση του ρατσισμού, η ψυχοδυναμική θεωρία μιλάει για εσωτερικές συγκρούσεις οι οποίες αφορούν στην ανατροφή και το μεγάλωμα του παιδιού και συνδέονται με θυμό και αγανάκτηση. Για παράδειγμα, οι αυταρχικοί γονείς απαντούν στις ανάγκες των παιδιών τους με αυστηρότητα ενώ εναντιώνονται στις προσπάθειές τους για αυτονόμηση χρησιμοποιώντας καταχρηστικές συμπεριφορές που ξυπνούν την επιθετικότητα στα παιδιά. Αυτά με τη σειρά τους, κυριευμένα από άγχος και τύψεις για τα συναισθήματά τους, καλλιεργούν μίσος ενάντια στους γονείς ή ενάντια σε άλλες μορφές αυταρχικής εξουσίας. Από την άλλη μεριά, ταυτίζονται με τους δυνάστες γονείς σε σημείο που να στρέφουν το μίσος τους σε πιο αδύναμα πλάσματα, σε μειονότητες, στους άλλους. Από το ρόλο του θύματος περνούν κάποτε στο ρόλο του θύτη, μια διαδικασία που τους επιτρέπει να μετριάσουν το φόβο της τιμωρίας που βίωσαν τα ίδια. Η επανάληψη τέτοιων συμπεριφορών αποκρυσταλλώνει το υλικό από το οποίο είναι πλασμένο το υπερεγώ*: απόψεις, αντιδράσεις και ξεσπάσματα των αυταρχικών γονιών οικειοποιούνται από τα παιδιά τους. Πρόκειται για έναν μηχανισμό άμυνας κατά τον Freud κατά της παρενόχλησης από τον έξω κόσμο. Η προκατάληψη, ως εκ τούτου, αντανακλά τον ψυχικό μας κόσμο, είναι μια εσωτερική κατάσταση. Εξάλλου, οι προκαταλήψεις και τα στερεότυπα μπορεί να είναι το αποτέλεσμα έλλειψης ικανών προτύπων, όπως συχνά συμβαίνει στα παιδιά που έχουν μεγαλώσει σε οικοτροφεία. Η στέρηση θετικών εμπειριών στα πρώτα χρόνια ζωής και η μικρότερη έκθεση σε ερεθίσματα που θα αποθάρρυναν το σχηματισμό στερεότυπων κατηγοριών, μπορεί να επιφέρουν μια διαστρεβλωμένη εικόνα του κόσμου που «τα απομόνωσε». Ενώ όμως ο ρατσισμός ως συμπεριφορά εξαπλώνεται ραγδαία και καταντάει «κολλητική», από την άλλη μεριά, ο σεβασμός, η αλληλεγγύη και η αποδοχή της διαφορετικότητας ως αρετές, σταδιακά παύουν να διδάσκονται από την οικογένεια, το σχολείο και την κοινότητα, εκείνους δηλαδή τους θεσμούς που είναι υπεύθυνοι για την κοινωνικοποίηση του ατόμου. Πρόκειται για φαύλο κύκλο: Το 1997, οι ερευνητές της κοινωνικής συμπεριφοράς του ατόμου Lepore και Brown έγραφαν ότι ο ρατσισμός δεν είναι μια κακιά συνήθεια που πρέπει να διακοπεί, αλλά αποτελεί ένα σύνολο αντιδράσεων ήδη χτισμένων πάνω σε κάποιο ρήγμα της προσωπικότητας, πατάει πάνω στα δικά μας κενά, τις δικές μας παραλείψεις κι απουσίες. Δέσποινα Λημνιωτάκη (διασκευασμένο κείμενο), «Το Αντικλείδι»

Υπερεγώ: περιλαμβάνει ό,τι κοινώς ονομάζουμε συνείδηση, δηλαδή ένα σύστημα απαγορεύσεων, επικρίσεων, αναστολών και μια σειρά αξιών και ιδανικών που αποτελούν το ιδεώδες τού συγκεκριμένου προσώπου· αντιπροσωπεύει την εσωτερίκευση από το άτομο των αρχών των γονέων του και άλλων προτύπων συμπεριφοράς του περιβάλλοντος
 ΘΕΜΑΤΑ Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις) Μ.25 Β.1 «Συχνά, η προσπάθεια που κάνει κάποιος προκειμένου να προστατέψει τα κεκτημένα του από πραγματικούς ή φανταστικούς εξωτερικούς εχθρούς, αγγίζει τα όρια του μίσους και της ξενοφοβίας». Να σχολιάσετε την άποψη της συγγραφέα σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων. Μ.10 Β.2 Να δώσετε έναν τίτλο χωρίς σχόλιο κι έναν τίτλο με σχόλιο στο κείμενο. Μ.4 Β.3 Να καταγράψετε δύο τρόπους ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου.Μ.6 Β.4 «Η επανάληψη τέτοιων συμπεριφορών αποκρυσταλλώνει το υλικό από το οποίο είναι πλασμένο το υπερεγώ» «Η προκατάληψη, ως εκ τούτου, αντανακλά τον ψυχικό μας κόσμο» (τέταρτη παράγραφος). Να αναγνωρίσετε τη σύνταξη και να τη μετατρέψετε στην αντίθετή της. Μ.4 Β.5 Πώς επιτυγχάνεται η συνοχή μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης παραγράφου και μεταξύ της τέταρτης και της πέμπτης παραγράφου; Μ.2 Β.6 Να δικαιολογήσετε τη χρήση του ερωτηματικού (δεύτερη παράγραφος) και των εισαγωγικών (έκτη παράγραφος) στο κείμενο. Μ.4 Β.7 Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: προστατέψει, κατηγοριοποιεί, τύψεις, αποθάρρυναν, αντανακλά. Μ.5 Γ. Σε ημερίδα που διοργανώνει το σχολείο σας με θέμα «Ρατσισμός και σύγχρονη κοινωνία» να παρουσιάσετε σε μια ομιλία σας (500 περίπου λέξεων) τους παράγοντες που οδηγούν στο ρατσισμό. Στη συνέχεια να εντοπίσετε τις συνέπειες του ρατσισμού για τα άτομα που τον υφίστανται και για την κοινωνία.