ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟ 2

Έκφραση – Έκθεση Β΄ Λυκείου Ενημερωτικό υλικό :
 ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

 Ορισμός Είναι η αντίληψη διαχωρισμού και διακρίσεων σε βάρος ατόμων/ομάδων/ε8νών με κριτήριο ορισμένα χαρακτηριστικά τους (φύλο, φυλή, εθνικότητα, κοινωνική τάξη, επάγγελμα κ.λπ.). Φαινόμενα/δείγματα ρατσισμού Φυλετικού 1. η αρνητική αντιμετώπιση • των μειονοτήτων • των μεταναστών 2. η αναβίωση του φασισμού και του ναζισμού 3. οι εθνικιστικές αντιλήψεις 4. η άνιση αντιμετώπιση των εγχρώμων σε πολλές χώρες 5. ο αντισημιτισμός Κοινωνικού 1. η αντιμετώπιση των περιθωριακών και άλλων κοινωνικών ομάδων (ναρκομανών, αποφυλακισμένων, φορέων - ασθενών με AIDS κ.λπ.) 2. ο θρησκευτικός και ιδεολογικός ρατσισμός 3. οι διακρίσεις αναφορικά με τη θεώρηση των επαγγελμάτων ως ανώτερων και υποδεέστερων κοινωνικά 4. η στάση απέναντι στα άτομα με ειδικές ανάγκες 5. οι ταξικές διακρίσεις 6. η υποτίμηση της γυναίκας, κυρίως στις υπανάπτυκτες χώρες Αίτια του ρατσισμού 1. Η λειτουργία των φορέων κοινωνικοποίησης (οικογένειας, παιδείας, κλπ) • αναπαράγει και διαιωνίζει στερεότυπα και προκαταλήψεις • εμποτίζει τη συνείδηση των νέων, σε μια εύπλαστη ηλικιακά φάση της ζωής τους, με πνεύμα διακρίσεων. 2. To χαμηλό επίπεδο παιδείας • απουσία κριτικής προσέγγισης των πραγμάτων • αντιεπιστημονική θεώρησή τους Οι άνθρωποι γίνονται εύκολα θύματα προπαγάνδας, οπαδοποιούνται και υιοθετούν ρατσιστικές αντιλήψεις 3. Η ανεργία και τα δυσεπίλυτα κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα • εξωθούν σε ρατσιστική στάση απέναντι σε άτομα άλλης φυλής ή εθνικότητας, που γίνονται τα εξιλαστήρια θύματα • προκαλούν παθογενή κοινωνική συμπεριφορά (βία, εγκληματικότητα κλπ) ομάδων μεταναστών και αναπτύσσουν τα ξενοφοβικά σύνδρομα των γηγενών πληθυσμών. 4. Η κρίση των αξιών και η ηθική εξαχρείωση που παρατηρείται στο πλαίσιο της σύγχρονης καταναλωτικής και ανταγωνιστικής κοινωνίας • το πνεύμα του εύκολου πλουτισμού (το ιδανικό του ελάσσονος μόχθου) οδηγεί σε απάνθρωπες συμπεριφορές • ο άνθρωπος, συχνά, αντιμετωπίζεται ως μέσο και όχι ως αυθύπαρκτη αξία 5. Η αρνητική λειτουργία της πολιτικής ζωής • ο ρατσισμός αξιοποιείται ως μέσο αποπροσανατολισμού των πολιτών από τα πραγματικά προβλήματα. Ορισμένοι ηγέτες καλλιεργούν αίσθημα ξενοφοβίας για λόγους εσωτερικής «κατανάλωσης» και κομματικής αξιοποίησής της • μερικοί πολιτικοί για ψηφοθηρικούς λόγους προβάλλουν εθνικιστικές αντιλήψεις. 6. Ο φόβος της πολιτιστικής αφομοίωσης και αποεθνοποίησης. Στην εποχή μας • η επιχειρούμενη παγκοσμιοποίηση με τα ισοπεδωτικά της χαρακτηριστικά λειτουργεί ως παράγοντας πολιτιστικής αλλοτρίωσης των λαών • τα μεταναστευτικά ρεύματα εμφανίζονται να απειλούν την εθνική ομοιογένεια των χωρών υποδοχής. 7. Η συμπλεγματική προσωπικότητα ορισμένων ατόμων επιδιώκει την αυτοεπιβεβαίωσή της • υπερτονίζοντας τα αρνητικά στοιχεία των άλλων

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
ΚΕΙΜΕΝΟ:
 Κοινωνικές ταυτότητες Οι κοινωνικές ταυτότητες είναι πολλές, είναι ιεραρχημένες και άνισες. Τις ταυτότητες τις αποκτάει ο άνθρωπος μέσα στην κοινωνία, αρχίζοντας από την οικογένεια. Υπάρχουν ταυτότητες πολύ πιο σταθερές από άλλες, γιατί είναι επενδυμένες με μεγάλη κοινωνική αξία. Την εθνική, π.χ., ή τη θρησκευτική τους ταυτότητα οι άνθρωποι την αλλάζουν πολύ σπάνια και σε πολύ ειδικές συνθήκες. Άλλες, αντίθετα, είναι πολύ πιο ρευστές γιατί έχουν λιγότερο βάρος και μικρή κοινωνική αξία. Σε ορισμένες ταυτότητες άλλοι δίνουν μεγάλη αξία και άλλοι όχι. Άλλοι π.χ. αλλάζουν εύκολα πολιτική ταυτότητα, άλλοι το θεωρούν αθέμιτο και άλλοι σχεδόν ιεροσυλία απέναντι σε ευγενή ιδανικά. Την επαγγελματική τους ταυτότητα επιδιώκουν οι άνθρωποι να την αλλάζουν όποτε μπορούν για να τη βελτιώσουν . Οι πιο σταθερές απ΄ όλες τις κοινωνικές ταυτότητες είναι εκείνες που αποδίδουν κοινωνική ανωτερότητα, που καταφέρνουν γι΄αυτόν ακριβώς τον λόγο και αφομοιώνουν χαρακτηριστικά άλλων ταυτοτήτων που αποδίδουν κατωτερότητα, με βάση μια κοινωνική και αυθαίρετη ταξινόμηση. Ένα εύκολο παράδειγμα είναι η προφορά των αστικών κέντρων σε σχέση με τις τοπικές διαλεκτικές προφορές. Με την ίδια λογική, οι άνθρωποι προβάλλουν τις ταυτότητες εκείνες που θεωρούνται , υψηλή κοινωνική αξία και ποτέ το αντίθετο. Κανένας άνθρωπος που π.χ. δεν έχει τελειώσει το Δημοτικό δεν αυτοπροβάλλεται στους άλλους σαν «αγράμματος». Μια από τις παραδοσιακά ισχυρές κοινωνικές ταυτότητες είναι η τοπική καταγωγή. Υπάρχουν άνθρωποι που θεωρούν την τοπική τους ταυτότητα σημείο αναφοράς της όλης τους προσωπικότητας. Άλλοι στην τοπική καταγωγή τους αρνούνται την παραδοσιακή κοινωνία, τις πεποιθήσεις και προκαταλήψεις της αγροτικής κουλτούρας. Ένα παράδειγμα είναι η κρητική καταγωγή. Κάποιος μακρινός συγγενής μου, που ήρθε παιδί στην Αθήνα του 1950 και έγινε με τη βοήθεια της οικογένειας μηχανικός, ερμήνευε σε όλη τη ζωή του μεγάλο ποσοστό των πράξεών του με αναφορά στην τοπική του καταγωγή, λέγοντας με καμάρι «είμαι Κρητικός». Απέδιδε στο «Κρητικός» πολλές θετικές αξίες και συστηματικά προέβαλε την τοπική του ταυτότητα γενικά συνώνυμη με την λεβεντιά, την ντομπροσύνη, την αντοχή, την ειλικρίνεια, την αλληλεγγύη, την τιμιότητα και πολλά άλλα προτερήματα, ακόμη και το χιούμορ. Η αδελφή του ωστόσο, που έζησε κι εκείνη στην Αθήνα και έγινε παρά τις αντιρρήσεις της οικογένειας γιατρός, απέδιδε στην τοπική της ταυτότητα (που αγαπούσε και αγαπάει πάντα) πολλά αρνητικά στοιχεία δίπλα στα θετικά. Και μιλούσε με πίκρα για τις μπαλωθιές που βαράνε στη γέννηση αρσενικών παιδιών, για τις σφαγμένες αδελφές, για το αντριλίκι και τον κίνδυνο που συνοδεύει την παράνομη οπλοφορία, για την ευκολία με την οποία επέλεγαν οι φορείς της τοπικής κουλτούρας τη βία σαν λύση ασήμαντων προβλημάτων, για φόνους εκ προμελέτης με αίτιο οικονομικές διαφορές τελείως ανάξιες λόγου. Υπάρχουν λοιπόν οι ταυτότητες, αλλά υπάρχουν και οι αναπαραστάσεις τους στο μυαλό των ανθρώπων. Αυτό σημαίνει ότι οι ταυτότητες δεν επιβάλλονται μηχανικά μέσα στην κοινωνικοποίηση. Αντίθετα, τα άτομα δομούν τις πολλές τους κοινωνικές ταυτότητες, ενεργητικά στη διάρκεια της ζωής τους, ανάλογα με πολλούς παράγοντες κοινωνικούς. Άρα οι κοινωνικές ταυτότητες δεν είναι στατικές ούτε ίδιες για πάντα, αλλά μεταμορφώνονται διαρκώς. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ταυτότητες ούτε «φυσικές» ούτε «αυθεντικές». Οι κοινωνικές προκαταλήψεις ξεκινάνε ακριβώς από την αντιμετώπιση των ταυτοτήτων σαν να ήταν φυσικές και άρα αυθεντικές. 9. Ακριβώς επειδή οι κοινωνικές ταυτότητες γίνονται αντιληπτές από τον κοινό νου σαν στατικές και «φυσικές», η ζωντανή απόδειξη με την παρουσία «άλλων» που είναι «διαφορετικοί» προκαλεί καχυποψία ή εχθρικότητα. Η παρουσία και μόνον «άλλων διαφορετικών» αμφισβητεί τη «φυσικότητα», γιατί καθρεφτίζει την απόδειξη ότι όλες οι ταυτότητες είναι «ιδιαίτερες» και καμία δεν είναι ούτε φυσική ούτε αυθεντική. 10. Οι προκαταλήψεις και οι διακρίσεις στηρίζονται σε στοιχεία των ταυτοτήτων που θεωρούνται αυτονόητα. Με τα «αυτονόητα» και «αυθεντικά» της χαρακτηριστικά η κάθε κοινωνική ταυτότητα γίνεται στερεότυπο και αυτό οδηγεί στις κοινωνικές διακρίσεις. Εύκολο παράδειγμα είναι οι κοινωνικές ταυτότητες φύλου. 11. Η ταυτότητα του φύλου βεβαίως είναι κοινωνική και καθόλου «φυσική». Όλα ανεξαιρέτως τα χαρακτηριστικά των αντρών και των γυναικών που προσδιορίζουν τη συμπεριφορά, τις ιδέες, τις φιλοδοξίες, τις επιλογές, είναι προϊόντα της κοινωνίας και όχι της βιολογίας. 12. Και αποτελεί θεμέλιο των διακρίσεων κατά των γυναικών στην κοινωνία η πλατιά πεποίθηση ότι οι ταυτότητες του φύλου είναι ΄΄φυσικές΄΄, και άρα το στερεότυπο της θηλυκότητας και του ανδρισμού που επικρατεί στην κοινωνία είναι αυτονόητα δοσμένο από τη φύση. Άννα Φραγκουδάκη από τον ημερήσιο Τύπο

 Παρατηρήσεις:
 Α. Να γράψετε την περίληψη σε 100-120 λέξεις. Μονάδες 25
 Β.1. Να σχολιάσετε το χωρίο: «Η ταυτότητα του φύλου βεβαίως είναι κοινωνική και καθόλου ΄΄φυσική΄΄» σε 60-80 λέξεις. Μονάδες 10 Β.2. Να εντοπίσετε τον τρόπο ανάπτυξης και τα δομικά στοιχεία της πρώτης παραγράφου του κειμένου. Μονάδες 7
 Β.3. Να βρείτε ένα συνώνυμο για καθεμιά απ’ τις παρακάτω λέξεις: αθέμιτο, προβάλλουν, αλληλεγγύη, προτερήματα, πεποίθηση. Μονάδες 5
 Β4. Να εντοπίσετε τις διαρθρωτικές λέξεις και εκφράσεις που βοηθούν στη συνοχή των παραγράφων 9 ως 12. Μονάδες 8
 Β5. Να βρείτε την ετυμολογία των παρακάτω λέξεων: αντιρρήσεις, προσωπικότητα, προκαταλήψεις, διαφορετικοί, παράδειγμα. Μονάδες 5
Γ. Έκθεση: Σε άρθρο στον Τοπικό Τύπο, να αναδείξετε τα αίτια του κοινωνικού ρατσισμού και να επισημάνετε τις επιπτώσεις του στην σχολική και κοινωνική ζωή, προτείνοντας και τρόπους αντιμετώπισής του (400-500 λέξεις). Μονάδες 40