ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΒΔΟΜΑΔΑ

 Παραθετικά Επιθέτων

 Συγκριτικός: -ώτερος, ωτέρα, ώτερον

 Υπερθετικός; -ώτατος, ωτάτη, ώτατον

 1. Όταν πριν την κατάληξη –ος του αρσενικού του επιθέτου υπάρχει βραχύ φωνήεν (ε,ο) π.χ. νέ-ος, νέ-α, νέ-ον νε-ώτερος, νε-ωτέρα, νεώτερον νε-ώτατος, νε-ωτάτη, νε-ώτατον σο-φός, σο-φή, σο-φόν σο-φώτερος, σο-φωτέρα, σοφώτερον

 Εξαιρούνται τα: κενός, ξένος, στεγνός, που σχηματίζουν τα παραθετικά τους σε –ότερος, --ότατος Π.χ. στενός, στενή, στενόν Στενότερος, στενοτέρα, στενότερον 

2. Όταν πριν από την κατάληξη –ος του αρσενικού του επιθέτου υπάρχει δίχρονο φωνήεν (α,ι,υ) το οποίο κατά κανόνα θεωρείται βραχύ Π.χ. δυνα-τός, δυνα-τη, δυνα-τον Δυνατώτερος, δυνατωτέρα, δυνατώτερον Δυνατώτατος, δυνατωτάτη, δυνατώτατον Συγκριτικός: -ότερος,-οτέρα, -ότερον Υπερθετικός: -ότατος, -οτάτη, -ότατον 

1. Όταν πριν από την κατάληξη –ος του αρσενικού του επιθέτου υπάρχει μακρό φωνήεν (η,ω) ή δίφθογγος (αι, ει, οι,…) Π.χ. ξη-ρός, ξη-ρά, ξη-ρόν Ξη-ρότερος, ξη-ροτέρα, ξη-ρότερον Ξη-ρότατος, ξη-ροτάτη, ξη-ρότατον Δίκαι-ος, δικαί-α, δίκαι-ον Δικαι-ότερος, δικαι-οτέρα, δικαι-ότερον Δικαι-ότατος, δικαι-οτάτη, δικαι-ότατον 

2. Όταν πριν από την κατάληξη –ος του αρσενικού του επιθέτου υπάρχει θέσει μακρό φωνήεν, δηλ. βραχύ φωνήεν που το ακολουθούν 2 ή 3 σύμφωνα ή 1 διπλό (ξ,ψ,ζ) Π.χ. θερμ-ός, θερμ-ή, θερμ-όν Θερμ-ότερος, θερμ-οτέρα, θερμ-ότερον Θερμ-ότατος, θερμ-οτάτη, θερμ-ότατον ἔνδοξ-ος, ἔνδ-οξος, ἔνδοξον ἐνδοξ-ότερος, ἐνδοξ-οτέρα, ἐνδοξ-ότερον ἐνδοξ-ότατος, ἐνδοξ-οτάτη, ἐνδοξ-ότατον 

3. Τα παρακάτω επίθετα: Ισχυρός, λιτός, τρανός, ανιαρός, πραος, κενός, στενός Π.χ. τραν-ός, τραν-ή, τραν-όν Τραν-ότερος, τραν-οτέρα, τραν-ότερον Τραν-ότατος, τραν-οτάτη, τραν-ότατον 

4. Όταν το επίθετο έχει ως β΄συνθετικό μια από τις λέξεις: λύπη, νίκη, θυμός, χυμός, κυρος, κίνδυνος, ψυχή, τιμή Π.χ. ἐπι-κίνδυνος, -ος, -ον ἐπικινδυν-ότερος, -οτέρα, -ότερον ἐπικινδυν-ότατος, -οτάτη, -ότατον  ἐντιμος, -ος, -ον ἐντιμ-ότερος, -οτέρα, -ότερον ἐντιμ-ότατος, -οτάτη, -ότατον Παραθετικά επιρρημάτων

 Πολλά επιρρήματα (βλ. § 362)της αρχαίας επιδέχονται σύγκριση και γι' αυτό σχηματίζουν παραθετικά (όπως και στη νέα: ωραία – ωραιότερα ή πιο ωραία – ωραιότατα ή πάρα πολύ ωραία). Σχηματίζουν έτσι παραθετικά στην αρχαία ελληνική:

 1) Επιρρήματα σε -ως που παράγονται από επίθετα. Τα επιρρήματα αυτά στον συγκριτικό έχουν τύπο όμοιο με την ενική αιτιατ. του ουδετ. του συγκριτικού επιθέτου και στον υπερθετικό έχουν τύπο όμοιο με την πληθυντική αιτιατ. του ουδετέρου του υπερθετικού επιθέτου: (δίκαιος) δικαίως δικαιότερον δικαιότατα (σοφὸς) σοφῶς σοφώτερον σοφώτατα (ἀληθὴς) ἀληθῶς ἀληθέστερον ἀληθέστατα (σώφρων) σωφρόνως σωφρονέστερον σωφρονέστατα (ἡδὺς) ἡδέως ἥδιον ἥδιστα (καλὸς) καλῶς κάλλιον κάλλιστα κ.ά. Ορισμένα επιρρήματα που προέρχονται από επίθετα σχηματίζουν το θετικό βαθμό με διαφορετικό τρόπο. 

 Ανώμαλα Παραθετικά Επιθέτων Ορισμένα επίθετα σχηματίζουν το συγκριτικό βαθμό με τις καταλήξεις –ίων (αρσενικό, θηλυκό), -ιον (ουδέτερο) και τον υπερθετικό με τις καταλήξεις –ιστος, -ίστη, -ιστον. 

Ο β΄όρος σύγκρισης Παρατήρηση: Για να έχουμε α' και β' όρο σύγκρισης πρέπει οπωσδήποτε στην πρόταση να υπάρχει επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού, ή άλλες λέξεις με συγκριτική σημασία. Ο β' όρος σύγκρισης εκφέρεται με τους εξής τρόπους: Β.1. Όταν είναι ουσιαστικό ή άλλη λέξη που χρησιμοποιείται αντί ουσιαστικού: α. Με απλή γενική (συγκριτική) π.χ. Τό ἡδὺ ἕτερον τοῦ ἀγαθοῦ ἐστιν. β. Με το «ἢ» + ομοιόπτωτα προς τον α' όρο π.χ. Ἡ σιγή ἐστιν αἱρετωτέρα ἢ λόγος. Β.2. Όταν δεν είναι ουσιαστικό, αλλά κάποια άλλη λέξη ή φράση, με: α. «ἢ» + ομοιότροπα προς τον α' όρο π.χ. Παίζων οὐδὲν ἧττον ἢ σπουδάζων ἐλυσιτέλει τοῖς συνδιατρίβουσι.

 Ορισμός: Όροι της σύγκρισης ονομάζονται δυο ουσιαστικά (που φανερώνουν πρόσωπα, ζώα, πράγματα, καταστάσεις, ιδιότητες) ή άλλα μέρη του λόγου, όταν συγκρίνονται μεταξύ τους. Α. Ο πρώτος (α') όρος σύγκρισης δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα, από το οποίο «ξεκινάμε», όταν κάνουμε σύγκριση. Β. Ο δεύτερος (β') όρος σύγκρισης δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα, με το οποίο γίνεται η σύγκριση.

 1. Να συμπληρώσεις τις προτάσεις με τους κατάλληλους τύπους και να μεταφράσεις: α) Περσέπολις, μητρόπολις οὖσα τῶν Περσῶν, ……………………………….. τῶν ὑπὸ τὸν ἥλιον πόλεων ἧν. (εὐδαίμων, υπερθ.) β) Εἰρήνη ἀνθρώποις ………………………………. ἐστίν. (προσφιλής, υπερθ.) γ) Ἡ ἀρετὴ ἔλεγεν. ὕπνος τοῖς ἐμοῖς φίλοις πάρεστιν ………………………….. ἤ τοῖς ἀμόχθοις. (ἡδύς, συγκρ.) δ) Ἐπειδὴ ἡ βοὴ ………………………… τε ἐγίγνετο, Ξενοῶν ἀναλαβὼν τοὺς ἱππέας παρεβοήθει. (πολύς, συγκρ.) ε) Ἡ τοῦ Μενελάου ἀρχὴ ……………………………. ἦν τῆς τοῦ Ἀγαμέμνονος, ……………………….. δὲ τῆς τοῦ Ὀδυσσέως (μικρὸς συγκρ. , μέγας συγκρ. ) στ) Οἱ ἀθληταὶ ὅταν τῶν ἀνταγωνιστῶν γένωνται …………………………… , τοῦτ' αὐτοὺς εὐφραίνει. (ἀγαθός συγκρ.)

 2. Να γράψεις τους αντίστοιχους τύπους και στους άλλους βαθμούς. 

ΘΕΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ

 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ

 ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ ΒΑΘΜΟΣ

 μείζω συμφορὰν πλείω κτήματα πλείονες στρατιῶται ἥδιστα ἔργα ἄριστοι ἄνδρες κακίστη τύχη αἴσχραι πράξεις ταχεῖς ἵπποι