Έκθεση γ λυκειου
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ : Άνθρωπος και Επιστήμη
ΚΕΙΜΕΝΟ Ι
Απόσπασμα από συνέντευξη του Γιώργου Παξινού στο δημοσιογράφο Δ. Μαριδάκη .
Ο καθηγητής και νευροεπιστήμονας Γιώργος Παξινός είναι ο άνθρωπος που χαρτογράφησε τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Μέλος της Αυστραλιανής Ακαδημίας Επιστημών και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών
- Αυτή η αντίφαση από τη μια να προοδεύει η επιστήμη και από την άλλη να καταστρέφεται το περιβάλλον και η κοινωνία μας να μην γίνεται τελικά πιο ευτυχισμένη έχει κλονίσει την πίστη σας προς την επιστήμη;
- Η επιστήμη είναι δίκοπο μαχαίρι, έχει βελτιώσει πολύ την ανθρώπινη ζωή και έχει αυξήσει το προσδόκιμο ζωής αλλά από την άλλη φορτώνουμε στις μέλλουσες γενεές την καταστροφή της ατμόσφαιρας και του περιβάλλοντος, την εξαφάνιση ολόκληρων ειδών κ.λπ. Από το 1969 έλεγα ότι η επιστήμη είναι και το πρόβλημα και η λύση. Ωστόσο δυστυχώς στις μέρες μας δεν εισακούονται οι επιστήμονες που μιλούν για την καταστροφή του περιβάλλοντος και τις συνέπειές της. Και ο λόγος είναι ότι υπάρχουν ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα που κερδίζουν τρισεκατομμύρια συνεχίζοντας να βγάζουν πετρέλαιο, κάρβουνο και αέριο από τη γη. Από αυτά τα τρισεκατομμύρια χαλάνε κάποια για την επιβίωσή τους και για να πείσουν την κοινωνία να μην ανησυχεί. Παρόμοια ενεργούσαν και με το κάπνισμα.
- Η επιστήμη έχει ηθικούς περιορισμούς ή λογοδοτεί μόνο στην ανθρώπινη περιέργεια και έρευνα;
Υπάρχουν όρια μέσα στα οποία δουλεύουμε ακόμα κι όταν δουλεύουμε με ποντίκια. Για να κάνουμε το οποιοδήποτε πείραμα λαμβάνουμε έγκριση από το Σώμα Ηθικής στο Πανεπιστήμιο. Από εκεί και πέρα δεν γνωρίζω να υπάρχουν όρια στο τι ερευνά κανείς εκτός για το θέμα της ανθρώπινης κλωνοποίησης. Σε κάθε περίπτωση πάντως οι επιστήμονες ενδιαφέρονται να ικανοποιήσουν τις δικές τους επιδιώξεις και δεν λειτουργούν έχοντας κατά νου το καλό της ανθρωπότητας. Ακόμα και ο Φλέμινγκ που ανακάλυψε την πενικιλίνη είχε πει ότι η ανακάλυψή τους προήλθε από την περιέργειά τους κι ότι δεν είχαν σκεφτεί την ανθρωπότητα που υποφέρει.
Το ότι βοήθησε βέβαια η ανακάλυψή τους τους ανθρώπους είναι ευχάριστο αλλά δεν ήταν αυτός ο σκοπός.
ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ
Οι στόχοι της επιστήμης στον καινούριο αιώνα
( διασκευή )
(….) Ο επιστήμονας βαρύνεται με πολύμορφη ευθύνη για τη γνώση που κατά κάποιον τρόπο παράγει και οφείλει να προβλέπει οποιοδήποτε πιθανό κίνδυνο που θα μπορούσε να προέλθει από τη χρήση της - ή την κατάχρησή της - στο μέλλον για τον άνθρωπο και για την οικουμένη. Πρέπει να αποφασίζει με άγρυπνη συνείδηση και υπευθυνότητα εάν τα αποτελέσματα των ερευνών του πρέπει τελικά να εφαρμοσθούν. Κάθε επιστημονικό επίτευγμα φρονώ πως πρέπει να εξετάζεται όχι μόνο ως γνωστική ή υλική κατάκτηση, αλλά και για το αν θα αποβεί ευεργετικό ή επιζήμιο, ή και καταστρεπτικό, για την ύπαρξη του ανθρώπου. Τον έλεγχο αυτό ουδείς άλλος μπορεί ή επιτρέπεται να επιβάλλει στη συνειδητή ελευθερία του επιστήμονα παρά μόνον η συναίσθηση της ανθρώπινης και γενικά της κοινωνικής του ευθύνης.
Δυστυχώς, όμως, οι αποφάσεις για τη χρησιμοποίηση από τη σύγχρονη τεχνολογία επιστημονικών γνώσεων και ανακαλύψεων δεν ανήκουν πάντοτε στην απόφαση ή στη σύμφωνη γνώμη εκείνων που τις ανακάλυψαν, ούτε οι πολλαπλές συνέπειες από τη χρήση τους έχουν όσο και όπως θα άρμοζε υπολογισθεί. Για τούτο, συχνά οι στόχοι μιας ερευνητικής πορείας διασπείρονται. Πολλοί διάσημοι ερευνητές, όπως ο Henri Becquerel, ο Heinrich Hertz και άλλοι ισάξιοί τους, δεν μπόρεσαν να προβλέψουν τις πρακτικές εφαρμογές των ανακαλύψεών τους. Και ο Oppenheimer, όταν πληροφορήθηκε την καταστροφή της Χιροσίμα, ένιωσε βαριές τύψεις συνειδήσεως, διότι είχε τόσο αποφασιστικά συμβάλει στη διάσπαση του ατόμου, που βέβαια δόξασε και την επιστήμη και το όνομά του, αλλά διέσπασε και το ιερό κύρος του Ανθρώπου, προσφέροντάς του τη φονικότερη δύναμη. Και αργότερα, ο Χάιντεγκερ, όταν πληροφορήθηκε την άλωση του γενετικού μυστηρίου του ανθρώπου, είπε πως «τώρα μόνο ένας Θεός μπορεί να σώσει την ανθρωπότητα».
Ως τελικός σκοπός της επιστήμης ανακύπτει σταθερά ο εξανθρωπισμός της ζωής και ως σκοπός της ζωής ο εξανθρωπισμός της επιστήμης, ώστε να υπηρετείται ο Άνθρωπος. Διότι μόνο με τον απόλυτο σεβασμό προς τον Άνθρωπο μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά ο υλισμός και ο υπέρμετρος ευδαιμονισμός που κυριαρχεί και ορίζει την εποχή μας, και μόνο έτσι μπορεί να τιθασευθεί η επιστημονική αναρχία. Ο επιστήμονας οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι πάνω από όλα βρίσκεται, αμετάθετος και αναντικατάστατος, ο Άνθρωπος. Και όπως, πολύ εύστοχα, όρισε ο Καντ: «ο άνθρωπος δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ποτέ ως μέσον, για κάποιο σκοπό, αλλά να θεωρείται αυτός, ο ίδιος, ο τελικός σκοπός».
Για να παραμείνουν όμως οι στόχοι της επιστήμης ανθρωποκεντρικοί, κρίνεται απολύτως αναγκαίος ο επανακαθορισμός τους από «προσωπικότητες με υψηλά ηθικά ιδανικά», κατά τον Αϊνστάιν, δηλαδή από έντιμους, υψηλόφρονες, συνεπείς και ανιδιοτελείς, διορατικούς, ειλικρινείς και αντικειμενικούς ανθρώπους-επιστήμονες. Σήμερα, που ο άνθρωπος υποβιβάζεται και γίνεται αντικείμενο, αριθμός, που πωλούνται και αγοράζονται οι υπαρκτικές του ανάγκες και τα ιδανικά του, αποτελεί κρισιμότατο χρέος του αιώνα μας να συνειδητοποιήσει η κοινότητα των επιστημόνων τον κίνδυνο και να αντιδράσει αποτελεσματικά, δαμάζοντας την τεχνοκρατία, μεταλλάσσοντας αποφασιστικά το υλιστικό υπόβαθρο της κοινωνίας και αποκαθιστώντας τον ανθρωπισμό ως απαραίτητη αξίωση του ανθρωπίνου όντος για κάθε εποχή. «Ο ανθρωπισμός», μας λέγει ο καθηγητής Τατάκης, «που θέλουμε να πραγματώσουμε, να έχει πάλι τόσο πλάτος και βάθος, ώστε να περιλάβει όλα τα έργα του ανθρώπου, βάζοντας το καθένα στη σωστή του θέση». H αναγέννηση, λοιπόν, αυτού του νέου ανθρωπισμού, που αξιώνουμε όλοι, συνιστά - όπως θα παρατηρούσε εύστοχα ο Erich Fromm - «μια αντίδραση στην απειλή εναντίον του ανθρώπου, μια απειλή που ολοένα μεγαλώνει».
Αυτός ο νέος ανθρωπισμός οφείλει να συμβιώσει και να λειτουργήσει αρμονικά με τη σύγχρονη, πολύμορφη και πολυδύναμη επιστήμη, και στο ηθικό και στο διανοητικό και στο υλικό πεδίο του σημερινού ανθρώπου. Διότι δεν απορρίπτει τον τεχνικό πολιτισμό με τις τεχνολογικές του κορυφώσεις, αλλά τον αξιοποιεί, τον προάγει, τον εξανθρωπίζει. H επιστήμη και η τεχνολογία οφείλουν να αποκαταστήσουν μια γόνιμη σύζευξη με τα κελεύσματα του ανθρωπισμού, ώστε να αντικρίσουν τον άνθρωπο ως ψυχοσωματικό ον.
Ένα τέτοιο συνειδητό αντίκρισμα σημαίνει πως ο τεχνολογικός πολιτισμός δεν βρίσκεται σε διάσταση με τον πνευματικό πολιτισμό, αλλά πως και οι δύο χρειάζονται, και οφείλουν, να συνεργασθούν για το καλό του ανθρώπου, του όντος, που βρίσκεται από καταβολής του κόσμου επικεφαλής της Δημιουργίας όλης. Συνειδητοποιώντας ο σύγχρονος επιστήμονας την άποψη αυτή, οφείλει να κατευθύνει την έρευνα και την όλη δράση του προς τη σταθερή προαγωγή και ανύψωση του ανθρώπου. Έτσι θα τον προφυλάξει και από την αλλοτρίωση, που τον οδηγεί στον οντολογικό του υποβιβασμό, και από τη μηχανοποίηση του βίου του και από τον υλιστικό του εναγκαλισμό, αποσαφηνίζοντας τους «συγκεχυμένους σκοπούς» των καιρών μας, κατά Αϊνστάιν, και επανατοποθετώντας, ως ύψιστο αίτημα της Ιστορίας, τον συνεχή εξανθρωπισμό του ανθρώπου. Διαφορετικά, η ζωή θα καταντήσει ένας διαρκής εφιάλτης...
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου