Θουκυδίδη Ιστορία Βιβλίο 3. Κεφάλαια 71-74 (κείμενο, μετάφραση, ασκήσεις σχολικού)

[Δείτε εδώ τη Συντακτική ανάλυση των κεφαλαίων 71-73]

[Δείτε εδώ τη Συντακτική ανάλυση του κεφαλαίου 74] 

Κείμενο – Μετάφραση

[71.1] Δράσαντες δὲ τοῦτο καὶ ξυγκαλέσαντες Κερκυραίους εἶπον ὅτι ταῦτα καὶ βέλτιστα εἴη καὶ ἥκιστ᾽ ἂν δουλωθεῖεν ὑπ᾽ Ἀθηναίων, τό τε λοιπὸν μηδετέρους δέχεσθαι ἀλλ᾽ ἢ μιᾷ νηὶ ἡσυχάζοντας, τὸ δὲ πλέον πολέμιον ἡγεῖσθαι. Ὡς δὲ εἶπον, καὶ ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν γνώμην. [2] Πέμπουσι δὲ καὶ ἐς τὰς Ἀθήνας εὐθὺς πρέσβεις περί τε τῶν πεπραγμένων διδάξοντας ὡς ξυνέφερε καὶ τοὺς ἐκεῖ καταπεφευγότας πείσοντας μηδὲν ἀνεπιτήδειον πράσσειν, ὅπως μή τις ἐπιστροφὴ γένηται.

Αφού έκαναν αυτό, συγκάλεσαν τον λαό της Κέρκυρας και είπαν πως αυτό που έγινε ήταν το καλύτερο και ότι τώρα πια ήταν ελάχιστος ο φόβος να υποδουλωθούν από τους Αθηναίους, κι από δω και μπρος να μείνουν ουδέτεροι και να μη δέχονται κανέναν από τους δύο, παρά μόνο αν έρχονται μ’ ένα καράβι, οποιαδήποτε όμως μεγαλύτερη δύναμη να τη θεωρούν εχθρική. Αυτά πρότειναν κι ανάγκασαν τον λαό να τα επικυρώσει. Έστειλαν αμέσως πρέσβεις στην Αθήνα για να εξηγήσουν όσο το δυνατόν καλύτερα τα όσα είχαν συμβεί και για να πείσουν όσους Κερκυραίους είχαν καταφύγει εκεί, να μην κινηθούν εχθρικά, κι αυτό επειδή φοβόνταν αντεπανάσταση.

[72.1] Ἐλθόντων δὲ οἱ Ἀθηναῖοι τούς τε πρέσβεις ὡς νεωτερίζοντας ξυλλαβόντες, καὶ ὅσους ἔπεισαν, κατέθεντο ἐς Αἴγιναν.

[2] Ἐν δὲ τούτῳ τῶν Κερκυραίων οἱ ἔχοντες τὰ πράγματα ἐλθούσης τριήρους Κορινθίας καὶ Λακεδαιμονίων πρέσβεων ἐπιτίθενται τῷ δήμῳ, καὶ μαχόμενοι ἐνίκησαν. [3] Ἀφικομένης δὲ νυκτὸς ὁ μὲν δῆμος ἐς τὴν ἀκρόπολιν καὶ τὰ μετέωρα τῆς πόλεως καταφεύγει καὶ αὐτοῦ ξυλλεγεὶς ἱδρύθη, καὶ τὸν Ὑλλαϊκὸν λιμένα εἶχον· οἱ δὲ τήν τε ἀγορὰν κατέλαβον, οὗπερ οἱ πολλοὶ ᾤκουν αὐτῶν, καὶ τὸν λιμένα τὸν πρὸς αὐτῇ καὶ πρὸς τὴν ἤπειρον.

Αλλά όταν έφτασαν στην Αθήνα οι απεσταλμένοι, οι Αθηναίοι θεωρώντας τους υποκινητές της επανάστασης τους συνέλαβαν, και μαζί με όσους είχαν πειστεί στα λόγια τους τούς πήγαν και τους άφησαν στην Αίγινα.

Στο μεταξύ οι ολιγαρχικοί που είχαν τώρα στα χέρια τους την κατάσταση στην Κέρκυρα, όταν έφτασε κ’ ένα πολεμικό καράβι από την Κόρινθο και πρέσβεις των Λακεδαιμονίων, έκαναν επίθεση εναντίον των δημοκρατικών και τους νίκησαν στη συμπλοκή που έγινε. Όταν όμως νύχτωσε οι δημοκρατικοί κατέφυγαν στην Ακρόπολη και στ’ άλλα υψώματα της πολιτείας, κι αφού μαζεύτηκαν, εγκαταστάθηκαν εκεί, κι είχαν στον έλεγχό τους και το Υλλαϊκό λιμάνι. Οι άλλοι (οι ολιγαρχικοί) έπιασαν την αγορά, όπου έμεναν οι περισσότεροι από αυτούς, και το γειτονικό λιμάνι που βλέπει προς την απέναντι στεριά.

[73.1] Tῇ δ᾽ ὑστεραίᾳ ἠκροβολίσαντό τε ὀλίγα καὶ ἐς τοὺς ἀγροὺς περιέπεμπον ἀμφότεροι, τοὺς δούλους παρακαλοῦντές τε καὶ ἐλευθερίαν ὑπισχνούμενοι· καὶ τῷ μὲν δήμῳ τῶν οἰκετῶν τὸ πλῆθος παρεγένετο ξύμμαχον, τοῖς δ᾽ ἑτέροις ἐκ τῆς ἠπείρου ἐπίκουροι ὀκτακόσιοι.

Την επόμενη μέρα έγιναν μερικές μικροσυμπλοκές κ’ έστειλαν κ’ οι δύο παρατάξεις αντιπροσώπους στην ύπαιθρο για να προσεταιρισθούν τους δούλους υποσχόμενοι ελευθερία. Οι περισσότεροι από τους δούλους πήγαν με το μέρος των δημοκρατικών, ενώ οκτακόσιοι μισθοφόροι ήρθαν απ’ την αντικρινή στεριά να ενισχύσουν τους ολιγαρχικούς.

[74.1] Διαλιπούσης δ᾽ ἡμέρας μάχη αὖθις γίγνεται καὶ νικᾷ ὁ δῆμος χωρίων τε ἰσχύι καὶ πλήθει προύχων· αἵ τε γυναῖκες αὐτοῖς τολμηρῶς ξυνεπελάβοντο βάλλουσαι ἀπὸ τῶν οἰκιῶν τῷ κεράμῳ καὶ παρὰ φύσιν ὑπομένουσαι τὸν θόρυβον. [2] Γενομένης δὲ τῆς τροπῆς περὶ δείλην ὀψίαν, δείσαντες οἱ ὀλίγοι μὴ αὐτοβοεὶ ὁ δῆμος τοῦ τε νεωρίου κρατήσειεν ἐπελθὼν καὶ σφᾶς διαφθείρειεν, ἐμπιπρᾶσι τὰς οἰκίας τὰς ἐν κύκλῳ τῆς ἀγορᾶς καὶ τὰς ξυνοικίας, ὅπως μὴ ᾖ ἔφοδος, φειδόμενοι οὔτε οἰκείας οὔτε ἀλλοτρίας, ὥστε καὶ χρήματα πολλὰ ἐμπόρων κατεκαύθη καὶ ἡ πόλις ἐκινδύνευσε πᾶσα διαφθαρῆναι, εἰ ἄνεμος ἐπεγένετο τῇ φλογὶ ἐπίφορος ἐς αὐτήν.

Κι αφού πέρασε κι αυτή η μέρα έγινε πάλι μάχη και νίκησαν οι δημοκρατικοί, επειδή είχαν θέσεις οχυρές και αριθμητική υπεροχή. Και οι γυναίκες ακόμη τους βοήθησαν με πολλή τόλμη ρίχνοντας κεραμίδια από τις στέγες των σπιτιών κι αντέχοντας στην ταραχή της μάχης καλύτερα απ’ ό,τι συνήθως ταιριάζει στο φυσικό τους. Κι όταν γύρισε η μάχη ενάντιά τους αργά το σούρουπο, φοβήθηκαν οι ολιγαρχικοί μήπως οι δημοκρατικοί επάνω στην ορμή τους κάνουν έφοδο, πιάσουν το λιμάνι και τους σκοτώσουν όλους, γι’ αυτό βάλανε φωτιά στα σπίτια τους γύρω στην αγορά και στις λαϊκές πολυκατοικίες, για να μην τους γίνει επίθεση, χωρίς να λυπηθούν ούτε τα δικά τους ούτε τα ξένα σπίτια. Έτσι κάηκαν πολλά εμπορεύματα και παρά λίγο θα είχε καταστραφεί όλη η πολιτεία αν είχε φυσήξει άνεμος ευνοϊκός για να εξαπλωθεί η πυρκαγιά.

[3] Καὶ οἱ μὲν παυσάμενοι τῆς μάχης ὡς ἑκάτεροι ἡσυχάσαντες τὴν νύκτα ἐν φυλακῇ ἦσαν· καὶ ἡ Κορινθία ναῦς τοῦ δήμου κεκρατηκότος ὑπεξανήγετο, καὶ τῶν ἐπικούρων οἱ πολλοὶ ἐς τὴν ἤπειρον λαθόντες διεκομίσθησαν.

Σταμάτησε η μάχη και οι δύο παρατάξεις έμειναν στις θέσεις τους σ’ επιφυλακή όλη τη νύχτα. Μετά τη νίκη των δημοκρατικών, το κορινθιακό καράβι έφυγε κρυφά απ’ το λιμάνι και οι περισσότεροι από τους μισθοφόρους έφυγαν κι αυτοί κρυφά στην απέναντι ακτή.

Ερωτήσεις - ασκήσεις

Κεφ. 71-74

1. Να καταγράψετε τις ενέργειες των ολιγαρχικών μετά τη δολοφονία των αρχηγών των δημοκρατικών και να επιχειρήσετε να τις αιτιολογήσετε, εντάσσοντάς τες σε ένα γενικότερο πολιτικό σχέδιο δράσης. Να αναλύσετε κάθε πτυχή αυτού του σχεδίου. Πώς εντάσσεται σε αυτό το σχέδιο η απόφαση για ουδετερότητα της Κέρκυρας και η αποστολή πρέσβεων στην Αθήνα; (Κεφ. 71)

Οι ενέργειες των ολιγαρχικών

Οι ολιγαρχικοί μετά τη δολοφονία των αρχηγών της δημοκρατικής παράταξης: α) κάλεσαν σε συνέλευση τους πολίτες της Κέρκυρας, β) αιτιολόγησαν τη βίαιη πράξη τους ισχυριζόμενοι πως με αυτό τον τρόπο δεν υπήρχε πια κίνδυνος να υποδουλωθούν στους Αθηναίους, και άρα διέκοψαν μονομερώς την αμυντική συμμαχία με την Αθήνα, γ) ενημέρωσαν για την απόφασή τους να τηρηθεί αυστηρή ουδετερότητα, θέτοντας τέτοιους όρους που καθιστούσαν και στην πράξη ανενεργή την επιμαχία με τους Αθηναίους, δ) ανάγκασαν με το κλίμα τρομοκρατίας που επικρατούσε τους Κερκυραίους να επικυρώσουν τις αποφάσεις τους, και ε) έστειλαν πρέσβεις στην Αθήνα.

Το πολιτικό σχέδιο δράσης

Το πολιτικό σχέδιο των ολιγαρχικών προέβλεπε προφανώς τη μελλοντική σύνδεση της Κέρκυρας με τις ολιγαρχικές δυνάμεις της Πελοποννήσου, αλλά είχε ως άμεσο στόχο την απομάκρυνση του νησιού από την επιρροή της Αθήνας, και φυσικά την εδραίωση της ολιγαρχίας στην Κέρκυρα.

Αιτιολόγηση των ενεργειών & ανάλυση πτυχών του σχεδίου

Η σύγκληση των πολιτών της Κέρκυρας αποσκοπούσε στο να δοθεί μια επίφαση δημοκρατικής νομιμότητας σε όσα οι ολιγαρχικοί είχαν προαποφασίσει, έστω κι αν η επικύρωση αυτών των αποφάσεων θα γινόταν καταναγκαστικά απ’ την εκκλησία του δήμου, όπου οι πολίτες θα έδιναν την έγκρισή τους υπό καθεστώς βίας και εκφοβισμού.

Οι ολιγαρχικοί, μάλιστα, επιχειρούν να δικαιολογήσουν τις ακραίες πράξεις τους στους πολίτες ισχυριζόμενοι πως με αυτό τον τρόπο διαφυλάττουν το νησί από μια επικίνδυνη συνεργασία και συμμαχία με τους Αθηναίους, που θα σήμαινε ουσιαστικά την υποδούλωση των Κερκυραίων. Η προσπάθεια αυτή να δικαιολογήσουν τη δολοφονία των αρχηγών της δημοκρατικής παράταξης αποτελούσε ίσως μια ύστατη προσπάθεια να πείσουν κάποιους απ’ τους Κερκυραίους για τα αισθήματα φιλοπατρίας που τους διέκριναν. Οι ολιγαρχικοί ήθελαν να δημιουργηθεί η εντύπωση πως απώτερο κίνητρό τους δεν ήταν παρά το ενδιαφέρον τους για το καλό της πατρίδας, έστω κι αν οι ίδιοι ενεργούσαν απλώς ως όργανα της πολιτικής των Κορίνθιων, και άρα η αφοσίωσή τους ανήκε στην Κόρινθο και όχι στην Κέρκυρα.

Σημαντική πτυχή, άλλωστε, του σχεδίου τους ήταν η εδραίωση της ολιγαρχίας στην Κέρκυρα, ώστε να καταστεί εφικτή η μελλοντική προσάρτηση της Κέρκυρας στην Πελοποννησιακή συμμαχία. Οι ολιγαρχικοί προφανώς θεωρούσαν πως η Κόρινθος και η Σπάρτη ανταποκρίνονταν σε επίπεδο πολιτικής ιδεολογίας καλύτερα στις προσδοκίες τους, ιδίως αφού μια συνεργασία μαζί τους θα σήμαινε πως η ολιγαρχική παράταξη θα είχε τον έλεγχο του νησιού, ενώ αντιμετώπιζαν εντελώς αρνητικά το ενδεχόμενο συνεργασίας με τη δημοκρατική Αθήνα, μιας και κάτι τέτοιο θα σήμαινε την επικράτηση της δημοκρατικής παράταξης στο νησί, και άρα τη δική τους περιθωριοποίηση.

Μπορούμε, επομένως, να διαπιστώσουμε μια ταύτιση στη σκέψη των ολιγαρχικών της δικής τους προσωπικής ανόδου στην εξουσία με τα ευρύτερα συμφέροντα του νησιού τους. Βέβαια, η Κέρκυρα είχε ήδη μακροχρόνια ολιγαρχική παράδοση και στενούς δεσμούς με την Κόρινθο, οπότε η επίμονη προσπάθεια επανασύνδεσης μαζί της εξέφραζε και την επιθυμία διατήρησης του παραδοσιακού τρόπου λειτουργίας των πολιτικών πραγμάτων. Ενώ, αξίζει να προσεχθεί πως οι ολιγαρχικοί δεν θέλησαν να τερματίσουν την ουδετερότητα του νησιού, κηρύσσοντας ανοιχτά την προσχώρηση της Κέρκυρας στην συμμαχία των Πελοποννησίων, καθώς θεώρησαν πως κάτι τέτοιο θα δυσχέραινε την ήδη τεταμένη κατάσταση, αφού θα προκαλούσε την αντίδραση της Αθήνας.   

Ουδετερότητα & αποστολή πρέσβεων στην Αθήνα

Η διατήρηση της ουδετερότητας είναι εξαιρετικά κρίσιμη για την πορεία του σχεδίου των ολιγαρχικών, αφού τους διασφαλίζει τον αναγκαίο χρόνο να εδραιώσουν την εξουσία τους και ίσως να επηρεάσουν κάποια μεγαλύτερη μερίδα πολιτών σχετικά με το ορθό της τακτικής τους. Μια οποιαδήποτε παρέκκλιση από την αρχή της ουδετερότητας θα προκαλούσε είτε την άμεση παρέμβαση των Αθηναίων είτε γενικότερα την εμπλοκή της Κέρκυρας σε ριψοκίνδυνες πολεμικές συγκρούσεις, που θα μπορούσαν να ανατρέψουν πλήρως τους σχεδιασμούς των ολιγαρχικών.

Η πρεσβεία που στάλθηκε στην Αθήνα ήταν επιφορτισμένη με διπλό σκοπό: αφενός να πείσει τους Αθηναίους ότι οι εξελίξεις στην Κέρκυρα ήταν συμφέρουσες και γι’ αυτούς, αφετέρου να διεγείρει τη φιλοπατρία των δημοκρατικών Κερκυραίων που είχαν καταφύγει στην Αθήνα, ώστε να μην προσπαθήσουν να ανατρέψουν τη νέα πολιτική κατάσταση που δημιουργήθηκε στο νησί. Αυτό που επιδιώκουν να πετύχουν οι ολιγαρχικοί είναι να αποτραπεί οποιαδήποτε αντίδραση στη νέα πολιτική κατάσταση που το πραξικόπημά τους διαμόρφωσε. Πρέπει να τονιστεί εδώ ότι οι Κερκυραίοι ολιγαρχικοί δεν είναι μόνο δολοφόνοι, αλλά και αναίσχυντοι δολοπλόκοι, κι αυτό διότι προσπαθούν να διεγείρουν τα αισθήματα φιλοπατρίας εκείνων, τους οποίους ήθελαν να φονεύσουν.

2. ξυγκαλέσαντες Κερκυραίους... ἐπικυρῶσαι ἠνάγκασαν τὴν γνώμην (71.1): Να εξηγήσετε και να σχολιάσετε την αντιφατικότητα των φράσεων αυτών.

Οι ολιγαρχικοί με το κλίμα ψυχολογικής βίας και τρομοκρατίας που δημιουργούν εξαναγκάζουν τους Κερκυραίους να επικυρώσουν την πρότασή τους για ουδετερότητα. Καταλύεται έτσι η ίδια η ουσία της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών, δηλαδή η ελευθερία στη λήψη των αποφάσεων. Η πολιτική αυτή φενάκη των ολίγων εκφράζεται εναργέστατα από τις ίδιες τις αντιφατικές ενέργειές τους: από τη μια συγκαλούν την εκκλησία του δήμου, από την άλλη όμως δεσμεύουν τη βούληση του δημοκρατικού αυτού οργάνου.

Η σύγκληση της εκκλησίας του δήμου προκαλεί την εντύπωση πως οι ολιγαρχικοί έχουν την πρόθεση να ακούσουν και να σεβαστούν τη γνώμη των πολιτών. Στην πραγματικότητα, όμως, το μόνο που τους απασχολεί είναι να δοθεί μιαν επίφαση δημοκρατικότητας σε όσα έχουν αποφασίσει να κάνουν. Έτσι, οι πολίτες καλούνται, όχι όπως θα συνέβαινε σε μια δημοκρατική πολιτεία, για να εκφράσουν τη βούλησή τους, αλλά για να δώσουν εξαναγκαστικά την έγκρισή τους στις αποφάσεις των ολιγαρχικών.

3. Προσπαθήστε να φανταστείτε τα επιχειρήματα με τα οποία κάθε πλευρά αποπειράθηκε να προσεταιριστεί τους δούλους. Γιατί τελικά τα επιχειρήματα των δημοκρατικών αποδείχτηκαν πιο ισχυρά; (Κεφ. 73)

[Η τάξη των δούλων ιδεολογικά και κοινωνικά αισθανόταν εγγύτερα στους δημοκρατικούς παρά στους ολιγαρχικούς.]

Επί της ουσίας κι οι δύο παρατάξεις θα προσπάθησαν να προσεγγίσουν τους δούλους με παρόμοιες υποσχέσεις για βελτίωση των όρων διαβίωσης και εργασίας, καθώς και με το ενδεχόμενο της απελευθέρωσής τους. Ωστόσο, για τους ολιγαρχικούς θα ήταν σαφώς πιο δύσκολο να πείσουν τους δούλους για την ειλικρίνεια των προθέσεών τους, αφού η στάση τους υπήρξε πάντοτε πιο άτεγκτη, και ιδίως μετά τα πρόσφατα γεγονότα ακραίας βίας απ’ τη μεριά τους. Έτσι, το πιθανότερο είναι πως θα προσπάθησαν να τους παρουσιάσουν με τα μελανότερα χρώματα την κατάσταση που θα διαμορφωνόταν στο νησί, αν οι Κερκυραίοι επέλεγαν να συμμαχήσουν με τους Αθηναίους, παρουσιάζοντας ίσως την πιθανότητα πολεμικών συρράξεων στο νησί, και αναφέροντας πιθανούς κινδύνους για την ασφάλειά τους.

Από την άλλη, οι δημοκρατικοί θα μπορούσαν ευκολότερα να προσεγγίσουν τους δούλους, αφού η δική τους στάση ήταν διαχρονικά πιο ήπια, και άρα οι δικές τους υποσχέσεις θα εκλαμβάνονταν ως πιο αξιόπιστες. Οι δημοκρατικοί, μάλιστα, θα μπορούσαν να τονίσουν στους δούλους την σκληρότητα των ολιγαρχικών και τον αυταρχισμό τους, καθιστώντας έτσι σαφές πως δεν θα ήταν ποτέ λογικό να περιμένουν απ’ αυτούς την απελευθέρωσή τους ή έστω μια πραγματική βελτίωση στις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης.  

Μεταξύ, άλλωστε, των δύο παρατάξεων υπήρχαν ουσιαστικές διαφορές που καθιστούσαν την ιδεολογία και τις πρακτικές των δημοκρατικών σαφώς προτιμότερες για τους δούλους. Σε αντίθεση, δηλαδή, με τον αυταρχισμό και τις αριστοκρατικές αντιλήψεις των ολιγαρχικών, οι δημοκρατικοί ήταν περισσότερο διαλλακτικοί και πιο ανθρώπινοι απέναντι στους δούλους, γεγονός που προσέδιδε μεγαλύτερη αξιοπιστία στις υποσχέσεις τους.  

4. Ο Θουκυδίδης αναφερόμενος στη στάση των γυναικών γράφει (74.1): καὶ παρὰ φύσιν ὑπομένουσαι τὸν θόρυβον. Πώς ερμηνεύετε την έκφραση παρὰ φύσιν;

Ιδιαίτερη προβολή από το Θουκυδίδη του ενεργού ρόλου των γυναικών στις συγκρούσεις, καθώς και της ψυχραιμίας και της τόλμης που αυτές επέδειξαν. Οι γυναίκες θορυβούνται και δεν υπομένουν συνήθως εύκολα τους πολεμικούς κινδύνους. Έχουν δηλαδή αντοχή αμυντική και όχι ορμή επιθετική. Εντούτοις, όταν απειλούνται τα αγαπημένα τους πρόσωπα ή, όπως συμβαίνει εδώ, η πατρίδα τους, δείχνουν τόλμη που υπερβαίνει τη γυναικεία τους φύση.

Με την έκφραση παρὰ φύσιν (σε αντίθεση προς τη γυναικεία φύση), ο ιστορικός θέλει να τονίσει πως στις κρίσιμες εκείνες στιγμές συμμετείχαν ενεργά ακόμη κι οι γυναίκες, οι οποίες εκ φύσεως απέχουν συνήθως από τις πράξεις πολέμου. Ενώ, όμως, οι γυναίκες απεχθάνονται τις αιματοχυσίες, τις δολοφονίες και τις βιαιότητες που χαρακτηρίζουν τις πολεμικές συγκρούσεις, όταν θεωρήσουν πως κινδυνεύει κάτι ιερό για εκείνες, όπως είναι η πατρίδα κι η οικογένειά τους, τότε ξεπερνούν τους ηθικούς δισταγμούς και τις ευαισθησίες τους, και συμμετέχουν με θάρρος στις συγκρούσεις. 

5. Να επισημάνετε όλους τους παράγοντες που εξασφάλισαν τη νίκη στους δημοκρατικούς.

[Η κατάσταση αντιστρέφεται υπέρ του δήμου, ο οποίος νικά λόγω της αριθμητικής του υπεροχής και της κατάληψης των πλέον καίριων θέσεων.]

Η νίκη των δημοκρατικών οφείλεται στους εξής παράγοντες:

- υπερτερούσαν αριθμητικά των ολιγαρχικών, έχοντας μάλιστα διασφαλίσει την υποστήριξη του μεγαλύτερου μέρους των δούλων και συνάμα έχοντας και τη βοήθεια των γυναικών, οι οποίες λόγω του σημαντικού διακυβεύματος συμμετείχαν ενεργά στη μάχη

- είχαν καταλάβει καίριες θέσεις, όπως ήταν η ακρόπολη και το Υλλαϊκό λιμάνι, καθώς και τα ψηλότερα σημεία της πόλης που αποτελούσαν φυσικά οχυρά  

- αγωνίζονταν με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα καθώς κινδύνευαν να χάσουν πλήρως την ελευθερία τους, αν ο έλεγχος περνούσε στους αυταρχικούς ολιγαρχικούς, κι η αποφασιστικότητά τους αυτή φαίνεται με τον πλέον σαφή τρόπο απ’ τη συμμετοχή των γυναικών κατά τη διάρκεια της τελευταίας κρίσιμης σύγκρουσης

- υπέρ των δημοκρατικών λειτούργησε και το γεγονός πως ένα σημαντικό τμήμα της δύναμης των ολιγαρχικών, οι οκτακόσιοι μισθοφόροι, δεν αγωνίζονταν για κάποιο υψηλό ιδανικό για το οποίο θα ήταν πρόθυμοι να θυσιαστούν, στοιχείο που έγινε προφανές όταν διέφυγαν κρυφά απ’ το νησί μόλις έγινε αντιληπτή η επικράτηση των δημοκρατικών.

6. Εξηγήστε τους λόγους που ώθησαν τους ολιγαρχικούς στον εμπρησμό της περιοχής γύρω από την αγορά (74.2). Πώς κρίνετε την ενέργειά τους αυτή;

[Ο εμπρησμός της πόλης είναι μια απονενοημένη ενέργεια των ολιγαρχικών υποκινούμενη από το φόβο τους, μήπως οι αντίπαλοι τους καταλάβουν το λιμάνι του Αλκίνου και κυρίως το ναύσταθμό του.]

Η δυναμική των δημοκρατικών στο πλαίσιο της εμφύλιας σύγκρουσης ήταν τέτοια, ώστε με μια συντονισμένη έφοδο θα μπορούσαν ενδεχομένως να καταλάβουν το λιμάνι του Αλκίνου, που μέχρι τότε ήταν υπό τον έλεγχο των ολιγαρχικών, και να τους στερήσουν έτσι τη δυνατότητα διαφυγής, αλλά και ανεφοδιασμού. Οι ολιγαρχικοί, επομένως, φοβήθηκαν πως κινδύνευαν να εγκλωβιστούν από τους δημοκρατικούς, και άρα να πέσουν θύματα του πολεμικού τους μένους, γι’ αυτό και κατέφυγαν σε μιαν ακραία πράξη αντιπερισπασμού, βάζοντας φωτιά στα σπίτια που βρίσκονταν γύρω στην αγορά.

Η πράξη αυτή των ολιγαρχικών, που ήταν αποτέλεσμα απελπισίας και φόβου, προκάλεσε σημαντικές καταστροφές, κι ενδεχομένως, αν βοηθούσε ο άνεμος, θα μπορούσε να είχε σημάνει τη συνολική καταστροφή της πόλης. Προχώρησαν άρα σε μια εγκληματική ενέργεια, χωρίς να λάβουν υπόψη τους όλες τις πιθανές συνέπειές της, και ίσως αδιαφορώντας για την έκταση αυτών των συνεπειών, καθώς το μόνο που τους απασχολούσε ήταν το πώς θα διασωθούν απ’ τους αντιπάλους τους.  

ΛΑΤΙΝΙΚΑ 18Η

 Λατινικά  Ενότητα 18

Ο Ηρακλής στην Ιταλία

Μετάφραση σε αντιστοίχιση

Hercules dicitur

adduxisse boves Geryonis

ex Hispania in eum locum,

ubi postea Romulus

condidit urbem Romam.

Prope Tiberim fluvium

Hercules fertur refecisse boves

et ipse fessus de via

dormivisse ibi.

Tum Cacus pastor,

fretus viribus,

traxit caudis quosdam boves

in speluncam

aversos.

Ubi Hercules,

excitatus e somno,

aspexit gregem

et sensit abesse partem,

pergit ad proximam speluncam;

sed postquam vidit vestigia boum

foras versa,

confusus

coepit amovere gregem

ex infesto loco.

Sed mugitus bovum

auditus ex spelunca

convertit Herculem.

Tum Cacus,

conatus prohibere eum vi,

interficitur clava Herculis.

O Ηρακλής λέγεται

ότι οδήγησε τα βόδια του Γηρυόνη

από την Ισπανία σε αυτό τον τόπο,

όπου αργότερα ο Ρωμύλος

έχτισε την πόλη Ρώμη.

Κοντά στον Τίβερη ποταμό

ο Ηρακλής λέγεται ότι ξεκούρασε τα βόδια

και ο ίδιος κουρασμένος από το δρόμο

κοιμήθηκε εκεί.

Τότε ο Κάκος ο βοσκός,

έχοντας εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του,

τράβηξε από τις ουρές μερικά βόδια

σε μια σπηλιά

γυρισμένα ανάποδα.

Μόλις ο Ηρακλής,

αφού σηκώθηκε από τον ύπνο,

κοίταξε το κοπάδι

και κατάλαβε ότι έλειπε  ένα μέρος

κατευθύνεται στην κοντινότερη σπηλιά·

αλλά, αφού είδε τα ίχνη  των βοδιών

στραμμένα προς τα έξω,

μπερδεμένος

άρχισε να απομακρύνει το κοπάδι

από τον εχθρικό τόπο.

Αλλά το μουγκρητό των βοδιών

που ακούστηκε από τη σπηλιά

γύρισε πίσω τον Ηρακλή.

Τότε ο Κάκος,

ενώ προσπαθούσε να τον εμποδίσει με τη βία,

σκοτώνεται από το ρόπαλο του Ηρακλή.

Γλωσσικά – Γραμματικά σχόλια

Hercules: ονομαστική ενικ. του (ανώμ.) ουσ. Hercules, Herculis / Herculi (αρσ. γ΄ κλ.) = ο Ηρακλής. [Δεν έχει πληθ. αριθμό.]

boves: αιτιατική πληθ. του (ανώμ.) ουσ. bos, bovis (αρσ. γ΄ κλ.) = το βόδι. [Γενική πληθ.: bovum & boum. Δοτική και αφαιρετική πληθ.: bobus & bubus.]

 

Geryonis: ονομαστική ενικ. του (ανώμ.) ουσ. Geryon & Geryones, Geryonis & Geryonae (αρσ. γ΄ κλ.) = ο Γηρυόνης. [Δεν έχει πληθ. αριθμό.]

ex: πρόθεση (+ αφαιρετική) = από.

Hispania: αφαιρετική ενικ. του ουσ. Hispania, Hispaniae (θηλ. α΄ κλ.) = Η Ισπανία.

in: πρόθεση (+ αιτιατική) = σε, προς.

eum: αιτιατική ενικ., αρσ. γένους, της δεικτικής (ως επαναληπτικής) αντων. is, ea, id = αυτός, αυτή, αυτό.

locum: αιτιατική ενικ. του ουσ. locus, loci (αρσ. β΄ κλ.) = ο τόπος, το μέρος. [Πληθ. αριθμός: (αρσ.) loci, locorum (= χωρία βιβλίου) και (ουδ.) loca, locorum (= τόποι) (ετερογενές).]

 

adduxisse: απαρέμφατο παρακειμένου ενεργ. φων. του ρήμ. adduco, adduxi, adductum, adducere (3) = παρασύρω, παρακινώ· εδώ: οδηγώ προς.

dicitur: γ΄ ενικ. οριστικής ενεστώτα παθητ. φων. του ρήμ. dico, dixi, dictum, dicere (3) = λέω.

ubi: αναφορικό τοπικό επίρρ. = όπου.

postea: χρονικό επίρρ. = αργότερα, έπειτα.

Romulus: ονομαστική ενικ. του ουσ. Romulus, Romuli (αρσ. β΄ κλ.) = ο Ρωμύλος. [Δεν έχει πληθ. αριθμό.]

urbem: αιτιατική ενικ. του ουσ. urbs, urbis (θηλ. γ΄ κλ.) = η πόλη. [Γενική. πληθ.: urbium.]

 

Romam: αιτιατική ενικ. του ουσ. Roma, Romae (θηλ. α΄ κλ.) = η Ρώμη. [Δεν έχει πληθ. αριθμό.]

 

condidit: γ΄ ενικ. οριστικής παρακειμένου ενεργ. φων. του ρήμ. condo, condidi, conditum, condere (3) = χτίζω.

prope: πρόθεση (+ αιτιατική) = κοντά σε.

Tiberim: αιτιατική ενικ. του ουσ. Tiberis, Tiberis (αρσ. γ΄ κλ.) = ο Τίβερης. [Αιτιατική ενικ.: Tiberim. Αφαιρετική ενικ.: Tiberi. Δεν έχει πληθ. αριθμό.]

fluvium: αιτιατική ενικ. του ουσ. fluvius, fluvii (αρσ. β΄ κλ.) = ο ποταμός.

Hercules: ονομαστική ενικ. του (ανώμ.) ουσ. Hercules, Herculis / Herculi (αρσ. γ΄ κλ.) = ο Ηρακλής. [Βλ. παραπάνω.]

boves: αιτιατική πληθ. του (ανώμ.) ουσ. bos, bovis (αρσ. γ΄ κλ.) = το βόδι. [Βλ. παραπάνω.]

refecisse: απαρέμφατο παρακειμένου ενεργ. φων. του ρήμ. reficio, refeci, refectum, reficere (3, 15 σε -io) = ξεκουράζω.

fertur: γ΄ ενικ. οριστικής ενεστώτα παθητ. φων. του ανώμ. ρήμ. fero, tuli, latum, ferre (3) = φέρνω· εδώ: fertur = λέγεται.

et: συμπλεκτικός (παρατακτικός) σύνδεσμος = και.

ipse: ονομαστική ενικ., αρσ. γένους, της δεικτικής (ως οριστικής) αντων. ipse, ipsa, ipsum = ο ίδιος, η ίδια, το ίδιο.

de: πρόθεση (+ αφαιρετική) = από, εξαιτίας.

via: αφαιρετική ενικ. του ουσ. via, viae (θηλ. α΄ κλ.) = ο δρόμος.

fessus: ονομαστική ενικ., αρσ. γένους, του επιθ. της β΄ κλ. fessus, fessa, fessum = κουρασμένος. [Χρησιμοποιήθηκε και ως μετοχή παθητικού παρακειμένου του fatisco , –, –, fatiscere και fatiscor, –, –, fatisci.]

ibi: τοπικό επίρρ. = εκεί.

dormivisse: απαρέμφατο παρακειμένου ενεργ. φων. του ρήμ. dormio, dormi(v)i, dormitum, dormire (4) = κοιμάμαι.

tum: χρονικό επίρρ. = τότε.

Cacus: ονομαστική ενικ. του ουσ. Cacus, Caci (αρσ. β΄ κλ.) = ο Κάκος. [Δεν έχει πληθ. αριθμό.]

pastor: ονομαστική ενικ. του ουσ. pastor, pastoris (αρσ. γ΄ κλ.) = ο βοσκός.

 

fretus: ονομαστική ενικ., αρσ. γένους, του επιθ. της β΄ κλ. fretus, –a, –um = αυτός που έχει πεποίθηση, εμπιστοσύνη.

viribus: αφαιρετική πληθ. του ουσ. vis (θηλ. γ΄ κλ.) = η δύναμη. [Ενικ.: vis, –, –, vim, –, vi. Πληθ.: vires, virium, viribus, vires (& viris), vires, viribus.]

boves: αιτιατική πληθ. του (ανώμ.) ουσ. bos, bovis (αρσ. γ΄ κλ.) = το βόδι. [Βλ. παραπάνω.]

quosdam: αιτιατική πληθ., αρσ. γένους, της αόριστης επιθετικής αντων. quidam, quaedam, quoddam = κάποιος, κάποια, κάποιο. [Αντίστοιχη αόριστη ουσιαστική αντων.: quidam, quaedam, quiddam.]

in: πρόθεση (+ αιτιατική) = σε, προς.

speluncam: αιτιατική ενικ. του ουσ. spelunca, speluncae (θηλ. α΄ κλ.) = η σπηλιά.

caudis: αφαιρετική πληθ. του ουσ. cauda, caudae (θηλ. α΄ κλ.) = η ουρά.

traxit: γ΄ ενικ. οριστικής παρακειμένου ενεργ. φων. του ρήμ. traho, traxi, tractum, trahere (3) = σύρω, τραβώ.

aversos: αιτιατική πληθ., αρσ. γένους, της μετοχής παρακειμένου παθητ. φων. του ρήμ. averto, averti, aversum, avertere (3) = γυρίζω ανάποδα.

ubi: χρονικός σύνδεσμος = μόλις, όταν.

Hercules: ονομαστική ενικ. του (ανώμ.) ουσ. Hercules, Herculis / Herculi (αρσ. γ΄ κλ.) = ο Ηρακλής. [Βλ. παραπάνω.]

e(x): πρόθεση (+ αφαιρετική) = από. [Αν μετά την πρόθεση ex ακολουθεί λέξη που αρχίζει από σύμφωνο, τότε συνήθως αποβάλλεται το x. Αν ακολουθεί λέξη που αρχίζει από φωνήεν ή h, το x διατηρείται.]

 

somno: αφαιρετική ενικ. του ουσ. somnus, somni (αρσ. β΄ κλ.) = ο ύπνος.

 

excitatus: ονομαστική ενικ., αρσ. γένους, της μετοχής παρακειμένου παθητ. φων. του ρήμ. excito, excitavi, excitatum, excitare (1) = σηκώνω· // excitor e somno = σηκώνoμαι από τον ύπνο, ξυπνώ.

gregem: αιτιατική ενικ. του ουσ. grex, gregis (αρσ. γ΄ κλ.) = το κοπάδι.

aspexit: γ΄ ενικ. οριστικής παρακειμένου ενεργ. φων. του ρήμ. aspicio, aspexi, aspectum, aspicere (3, 15 σε -io) = κοιτάζω, βλέπω.

et: συμπλεκτικός (παρατακτικός) σύνδεσμος = και.

partem: αιτιατική ενικ. του ουσ. pars, partis (θηλ. γ΄ κλ.) = το μέρος, το τμήμα.

[Γεν. πληθ. partium. Ο πληθ. αριθμός partes, partium, εκτός από τη σημασία «τα μέρη», έχει και τη σημασία «η (πολιτική ή στρατιωτική) παράταξη» (ετερόσημο).] abesse: απαρέμφατο ενεστώτα του ρήμ. absum, afui, –, abesse = απουσιάζω. [Μτχ. ενεστώτα: absens, absens, absens (γενική: absentis).]

sensit: γ΄ ενικ. οριστικής παρακειμένου ενεργ. φων. του ρήμ. sentio, sensi, sensum, sentire (4) = αισθάνομαι, αντιλαμβάνομαι.

pergit: γ΄ ενικ. οριστικής ενεστώτα ενεργ. φων. του ρήμ. pergo, perrexi, perrectum, pergere (3) = κατευθύνομαι.

ad: πρόθεση (+ αιτιατική) = σε, προς.

proximam: αιτιατική ενικ., θηλ. γένους, του επιθ. της β΄ κλ. proximus, –a, –um =(πάρα) πολύ κοντινός.

speluncam: αιτιατική ενικ. του ουσ. spelunca, speluncae (θηλ. α΄ κλ.) = η σπηλιά.

sed: αντιθετικός (παρατακτικός) σύνδεσμος = αλλά.

postquam: χρονικός σύνδεσμος = αφού.

boum: γενική πληθ. του (ανώμ.) ουσ. bos, bovis (αρσ. γ΄ κλ.) = το βόδι. [Βλ. παραπάνω.]

vestigia: αιτιατική πληθ. του ουσ. vestigium, vestigii / vestigi (ουδ. β΄ κλ.) = το ίχνος.

foras: τοπικό επίρρ. = προς τα έξω.

versa: αιτιατική πληθ., ουδ. γένους, της μετοχής παρακειμένου παθητ. φων. του ρήμ. verto, verti, versum, vertere (3) = στρέφω.

vidit: γ΄ ενικ. οριστικής παρακειμένου ενεργ. φων. του ρήμ. video, vidi, visum, videre (2) = βλέπω.

 

confusus: ονομαστική ενικ., αρσ. γένους, της μετοχής παρακειμένου παθητ. φων. του ρήμ. confundo, confudi, confusum, confundere (3) = συγχέω.

gregem: αιτιατική ενικ. του ουσ. grex, gregis (αρσ. γ΄ κλ.) = το κοπάδι.

ex: πρόθεση (+ αφαιρετική) = από.

loco: αφαιρετική ενικ. του ουσ. locus, loci (αρσ. β΄ κλ.) = ο τόπος, το μέρος. [Βλ. παραπάνω.]

infesto: αφαιρετική ενικ., αρσ. γένους, του επιθ. της β΄ κλ. infestus, –a, –um = εχθρικός.

amovere: απαρέμφατο ενεστώτα ενεργ. φων. του ρήμ. amoveo, amovi, amotum, amovere (2) = απομακρύνω.

coepit: γ΄ ενικ. οριστικής παρακειμένου ενεργ. φων. του ελλειπτικού ρήμ. coepi,

coepisse (3) = άρχισα.

sed: αντιθετικός (παρατακτικός) σύνδεσμος = αλλά.

bovum: γενική πληθ. του (ανώμ.) ουσ. bos, bovis (αρσ. γ΄ κλ.) = το βόδι. [Βλ. παραπάνω.]

mugitus: ονομαστική ενικ. του ουσ. mugitus, mugitus (αρσ. δ΄ κλ.) = το μουγκρητό.

ex: πρόθεση (+ αφαιρετική) = από.

spelunca: αφαιρετική ενικ. του ουσ. spelunca, speluncae (θηλ. α΄ κλ.) = η σπηλιά.

auditus: ονομαστική ενικ., αρσ. γένους, της μετοχής παρακειμένου παθητ. φων. του ρήμ. audio, audi(v)i, auditum, audire (4) = ακούω.

Herculem: αιτιατική ενικ. του (ανώμ.) ουσ. Hercules, Herculis / Herculi (αρσ. γ΄ κλ.) = ο Ηρακλής. [Βλ. παραπάνω.]

convertit: γ΄ ενικ. οριστικής ενεστώτα ενεργ. φων. του ρήμ. converto, converti, conversum, convertere (3) = γυρίζω, στρέφω κάποιον προς τα πίσω.

tum: χρονικό επίρρ. = τότε.

Cacus: ονομαστική ενικ. του ουσ. Cacus, Caci (αρσ. β΄ κλ.) = ο Κάκος. [Δεν έχει πληθ. αριθμό.]

vi: αφαιρετική ενικ. του ουσ. vis (θηλ. γ΄ κλ.) = η δύναμη· εδώ: η βία. [Βλ. παραπάνω.]

prohibere: απαρέμφατο ενεστώτα ενεργ. φων. του ρήμ. prohibeo, prohibui, prohibitum, prohibere (2) = εμποδίζω.

eum: αιτιατική ενικ., του αρσ. γένους, της δεικτικής (ως επαναληπτικής) αντων. is, ea, id = αυτός, αυτή, αυτό.

conatus: ονομαστική ενικ., αρσ. γένους, της μετοχής παρακειμένου παθητ. φων. του ρήμ. conor, conatus sum, conari (1, αποθ.) = προσπαθώ.

Herculis: γενική ενικ. του (ανώμ.) ουσ. Hercules, Herculis / Herculi (αρσ. γ΄ κλ.) = ο Ηρακλής. [Βλ. παραπάνω.]

clava: αφαιρετική ενικ. του ουσ. clava, clavae (θηλ. α΄ κλ.) = το ρόπαλο.

interficitur: γ΄ ενικ. οριστικής παρακειμένου παθητ. φων. του ρήμ. interficio, interfeci, interfectum, interficere (3, 15 σε -io) = σκοτώνω.

Συγκεντρωτική Παρουσίαση Γραμματικών Τύπων

Ουσιαστικά 

A΄ κλίση

Θηλυκά

clava, -ae

cauda, -ae

Hispania, -ae (δεν έχει πληθυντικό)

Roma, -ae (δεν έχει πληθυντικό)

spelunca, -ae

via, -ae

Β΄ κλίση

Αρσενικά

Cacus, -i (δεν έχει πληθυντικό)

fluvius, -ii

locus, -i (ετερογενές)

Romulus, -i (δεν έχει πληθυντικό)

somnus, -i

Ουδέτερο

vestigium, -ii, (-i)

Γ΄κλίση

Αρσενικά

bos, bovis

Geryon, Geryonis /(Geryones, ae) (δεν έχει πληθυντικό)

grex, gregis

Hercules, -is (-i) (δεν έχει πληθυντικό)

pastor, -is

Tiberis, -is (δεν έχει πληθυντικό)

Θηλυκά

pars, partis

urbs, urbis

vis, –

Ουδέτερο

corpus, corporis

Δ΄κλίση

Αρσενικό

mugitus, -us