ΕΚΘΕΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟ 2

 Α ΛΥΚΕΙΟΥ 

ΕΚΘΕΣΗ ΓΡΑΠΤΟΣ ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

Επισημαίνω τα στοιχεία της ομιλίας:

• Προφορικός λόγος (λεκτικό εκφώνημα)
• είναι πρόσκαιρος· τα ηχητικά κύματα εξασθενούν και τα λόγια «χάνονται».
• αποτυπώνεται στο γραπτό λόγο.
• απαθανατίζεται με τη μαγνητοφώνηση / μαγνητοσκόπηση.
• μελετάται μέσω της απομαγνητοφώνησης.
• Παραγλωσσικά γνωρίσματα
• επιτονισμός (η διακύμανση της φωνής κατά την ομιλία)
• παύσεις
• προφορά
• ένταση φωνής
• Εξωγλωσσικά στοιχεία
• χειρονομίες
• κινήσεις
• έκφραση προσώπου
• βλέμμα
• διάθεση

Συγκρίνω τον προφορικό με το γραπτό λόγο:

 

Προφανώς, ο γραπτός λόγος καθίσταται πιο άρτιος και επιμελημένος. Αυτό, όμως, δε σημαίνει ότι είναι «ανώτερος». Όπως φαίνεται στο παραπάνω σχήμα, η ζυγαριά δε γέρνει από καμιά πλευρά. Τα δύο είδη λόγου παρουσιάζουν τις δικές τους ιδιαιτερότητες και χρειάζονται εξίσου στην ανθρώπινη επικοινωνία.

Μεικτό είδος λόγου

Με την «ανάμειξη» του προφορικού και του γραπτού λόγου συντίθεται ένα υβριδικό είδος. Λεκτικές εκφωνήσεις, όπως είναι η διάλεξη, ο πολιτικός λόγος, τα λόγια ενός ηθοποιού και ο ειδησεογραφικός λόγος, έχουν προσχεδιαστεί, με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζονται από επιμελημένη δομή και νοηματική αλληλουχία.

 

Μερικές φορές, πίσω από την επιφάνεια του λόγου «κρύβεται» ένα βαθύτερο νόημα. Για παράδειγμα, με τη φράση «Πέρασε η ώρα» εκφράζεται μια απλή διαπίστωση (φανερό νόημα). Παράλληλα, όμως, υποδηλώνεται η ανάγκη για άμεση αποχώρηση. Το λανθάνον νόημα στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι «Πρέπει να φύγω». Η κατανόηση του κρυφού νοήματος επιτυγχάνεται, αν ληφθούν υπ’ όψη οι κοινωνικές συμβάσεις και η κοινή εμπειρία με τον πομπό.

Τελεστικός λόγος (προφορικός και γραπτός)

Τελεστικός χαρακτηρίζεται ο προφορικός ή γραπτός λόγος που, παράλληλα με τη γνωστοποίηση ενός γεγονότος, δηλώνει την τέλεση μιας πράξης. Όταν η πράξη αυτή συντελείται μέσω του προφορικού λόγου, ονομάζεται λεκτική πράξη. Για παράδειγμα, με τη φράση «εγκαινιάζεται το νέο μας δημαρχείο», ο δήμαρχος κόβει την κορδέλα των εγκαινίων και ορίζει την έναρξη των εργασιών στο νέο κτήριο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το πρόσωπο που εκτελεί μια λεκτική πράξη πρέπει οπωσδήποτε να είναι αρμόδιο ή εξουσιοδοτημένο να την εκτελέσει (π.χ. ο ιερέας σε ένα γάμο «βαπτίζεται / αρραβωνίζεται ο δούλος του Θεού…» ή ο πρόεδρος της βουλής «λύεται η συνεδρίαση»).

Ανάλογο φαινόμενο απαντά και στο γραπτό λόγο. Ορισμένα κείμενα δε μας πληροφορούν απλώς για κάτι, αλλά έχουν μια επιπρόσθετη λειτουργία: να πιστοποιήσουν, να βεβαιώσουν, να δηλώσουν (π.χ. η πιστοποίηση της ποιότητας ενός προϊόντος, η βεβαίωση της συμμετοχής σε ένα συνέδριο, η αίτηση παρακολούθησης ενός σεμιναρίου). Γενικά, ο τελεστικός λόγος, είτε προφορικός είτε γραπτός, αφορά σε επίσημες πράξεις.

Διάλογος

Διάλογος σημαίνει συζήτηση, συνομιλία. Με τη μορφή μιας απλής ερωταπόκρισης που αποβλέπει στην τυπική πληροφόρηση, ο διάλογος καθίσταται τυπικός. Αντίθετα, με τη μορφή της βαθύτερης επικοινωνίας που στόχο έχει την αναζήτηση της αλήθειας, ο διάλογος είναι ουσιαστικός.

Η σχέση του λόγου με το σώμα, το χρόνο και το χώρο

Με το σώμα

Τα εξωγλωσσικά στοιχεία που συνδέονται με το σώμα, όπως είναι οι χειρονομίες του ομιλητή, το βλέμμα και οι εκφράσεις του προσώπου του, η στάση του σώματος και η πιθανή κόπωσή του, επηρεάζουν και συμπληρώνουν το λόγο. Για παράδειγμα, όταν ένας αξιωματικός δίνει διαταγές και δείχνει με το δάκτυλο τους κατωτέρους του, η εντολή του γίνεται ακόμα πιο επιτακτική.

Με το χρόνο

Ο αργός ή γρήγορος ρυθμός μιας συζήτησης επηρεάζει σαφώς την επικοινωνία. Ειδικότερα, η ρυθμική μεταβολή του ρυθμού (επιβράδυνση / επιτάχυνση) υποδηλώνει τους βαθύτερους στόχους και τη συναισθηματική φόρτιση του ομιλητή. Παραδείγματος χάρη, ο ομιλητής που θέλει να τονίσει ένα θέμα ή ένα επιχείρημα επιμένει σε αυτό ανακόπτοντας συνήθως τη ροή του λόγου του.

Η κατανομή του λόγου ανάμεσα στους συνομιλητές καταδεικνύει την ικανότητα του καθενός να εκθέσει σε ορισμένο χρόνο όσα επιθυμεί να αναφέρει. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο διάλογος υποστηρίζεται από ένα συντονιστή. Φροντίδα του συντονιστή καθίσταται η ομαλή πορεία της συζήτησης μέσω της θεματικής περιχαράκωσης του διαλόγου (να μη μεταπηδούν οι ομιλητές σε άλλα, άσχετα, θέματα) και της ίσης κατανομής του χρόνου. Σε περίπτωση που ο συντονιστής απουσιάζει, η μετάβαση από τον έναν ομιλητή στον επόμενο επιτυγχάνεται γλωσσικά (παρέμβαση του ενός συζητητή στην ομιλία του άλλου) και εξωγλωσσικά (χειρονομίες αντιδιαλεγόμενων ομιλητών, αλλαγή των εκφράσεων του προσώπου τους).