ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ
Τι είναι οι ονοματικοί ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί;
Οι ονοματικοί προσδιορισμοί είναι ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα ή άλλες λέξεις με σημασία επιθέτου).
Είναι ομοιόπτωτοι, γιατί βρίσκονται στην ίδια πτώση με τη λέξη που προσδιορίζουν.
Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται;
Οι ονοματικοί ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί χωρίζονται σε αυτούς που ως προσδιορισμοί είναι:
α) ουσιαστικά
β) επίθετα
Όσοι προσδιορισμοί είναι ουσιαστικά χωρίζονται σε:
α) παράθεση
β) επεξήγηση
Όσοι προσδιορισμοί είναι επίθετα χωρίζονται σε:
α) επιθετικό
β) κατηγορηματικό
Τι είναι η παράθεση;
Παράθεση ονομάζεται
το ουσιαστικό που τοποθετείται κοντά σε ένα άλλο ουσιαστικό ως ονοματικός ομοιόπτωτος προσδιορισμός και που παραθέτει-προσθέτει στον όρο τον οποίο προσδιορίζει ένα κύριο και γνωστό γνώρισμα
είναι μια γενική έννοια, ενώ το ουσιαστικό που προσδιορίζει είναι μια μερική έννοια
αναλύεται σε αναφορική πρόταση.
→ Λύσανδρος ὁ ναύαρχος ἐπολιόρκει τὰς Ἀθήνας.
Στο παραπάνω παράδειγμα η λέξη ὁ ναύαρχος
είναι ουσιαστικό που τοποθετείται κοντά σε ένα άλλο ουσιαστικό (Λύσανδρος) ως ονοματικός ομοιόπτωτος προσδιορισμός, αποδίδοντας ένα κύριο και γνωστό γνώρισμα
είναι μια γενική* έννοια, ενώ το ουσιαστικό που προσδιορίζει είναι μια μερική* έννοια
αναλύεται σε αναφορική πρόταση.
*Μερική - *Γενική έννοια
Με τη μερική έννοια εννοούμε κάτι συγκεκριμένο, κάτι μοναδικό.
Με τη γενική έννοια εννοούμε κάτι που περιλαμβάνει πολλά.
Η λέξη Λύσανδρος είναι μερική έννοια, γιατί είναι ένας.
Η λέξη ναύαρχος είναι γενική έννοια, γιατί ναύαρχοι θα μπορούσαν να είναι πολλοί, όχι μόνο ο Λύσανδρος.
Πώς βρίσκουμε την παράθεση;
Για να βρούμε την παράθεση πρέπει πρώτα να έχουμε βρει τους κύριους όρους της πρότασης.
Με συντομία ακολουθούμε την εξής μέθοδο:
1. Βρίσκουμε το ρήμα
2. Ελέγχουμε αν το ρήμα είναι συνδετικό ή μεταβατικό.
3. Βρίσκουμε το υποκείμενο
4α. Αν είναι συνδετικό, βρίσκουμε το κατηγορούμενο
4β. Αν είναι μεταβατικό βρίσκουμε το αντικείμενο ή τα αντικείμενα.
5. Όποια λέξη περισσέψει, είναι προσδιορισμός
6. Ελέγχουμε ποια λέξη προσδιορίζει ο προσδιορισμός.
7. Ελέγχουμε αν ο προσδιορισμός είναι ονοματικός ή επιρρηματικός.
8. Αν είναι ονοματικός, ελέγχουμε αν είναι ομοιόπτωτος ή ετερόπτωτος με τη λέξη που προσδιορίζει.
9. Αν είναι ομοιόπτωτος, ελέγχουμε αν είναι ουσιαστικό ή επίθετο
10. Αν είναι ουσιαστικό, ελέγχουμε αν είναι μερική ή γενική έννοια σε σχέση με τη λέξη που προσδιορίζει.
Από το 5ο και μετά θα σε βοηθήσει αν αποτυπώσεις τη λογική του πίνακα των προσδιορισμών
Αναλυτικά παραδείγματα:
| Ὁ Σωκράτης, | ὁ γλύπτης, | καθεύδει |
| υποκείμενο | παράθεση | ρήμα |
1. Το ρήμα είναι το καθεύδει.
2. Το ρήμα δεν είναι συνδετικό ή μεταβατικό, άρα δε θα έχει κατηγορούμενο ή αντικείμενο.
3. Ποιος καθεύδει; > Ὁ Σωκράτης = υποκείμενο.
5. Περίσσεψε η λέξη: ὁ γλύπτης > είναι προσδιορισμός.
6. Προσδιορίζει τη λέξη: ὁ Σωκράτης.
7. Είναι ονοματικός.
8. Είναι ομοιόπτωτος.
9. Είναι ουσιαστικό.
10. Είναι γενική έννοια > παράθεση.
| Ἀλέξανδρος, | ὁ βασιλεύς, | ἐπολιόρκει | τὴν Τῦρον, | τὴν πόλιν. |
| υποκείμενο | παράθεση | ρήμα | αντικείμενο | παράθεση |
1. Το ρήμα είναι το ἐπολιόρκει.
2. Το ρήμα είναι μεταβατικό, άρα θα έχει αντικείμενο.
3. Ποιος ἐπολιόρκει; > Ἀλέξανδρος = υποκείμενο.
4. Τι ἐπολιόρκει; > τὴν Τῦρον = αντικείμενο
5. Περίσσεψαν οι λέξεις: ὁ βασιλεύς, τὴν πόλιν > είναι προσδιορισμοί.
6. Ο προσδιορισμός ὁ βασιλεύς προσδιορίζει τη λέξη: Ἀλέξανδρος και ο προσδιορισμός τὴν πόλιν προσδιορίζει τη λέξη τὴν Τῦρον.
7. Είναι ονοματικοί.
8. Είναι ομοιόπτωτοι.
9. Είναι ουσιαστικά.
10. Είναι γενικές έννοιες > παράθεση.
| Πρωταγόρας, | ὁ φιλόσφος, | ἦν | σοφός. |
| υποκείμενο | παράθεση | ρήμα< | κατηγορούμενο |
1. Το ρήμα είναι το ἦν.
2. Το ρήμα είναι συνδετικό, άρα θα έχει κατηγορούμενο.
3. Ποιος ἦν; > Πρωταγόρας = υποκείμενο.
4. Τι ἦν; > σοφός = κατηγορούμενο
5. Περίσσεψε η λέξη: ὁ φιλόσοφος > είναι προσδιορισμός.
6. Ο προσδιορισμός ὁ φιλόσοφος προσδιορίζει τη λέξη: Πρωταγόρας
7. Είναι ονοματικός.
8. Είναι ομοιόπτωτός.
9. Είναι ουσιαστικό.
10. Είναι γενική έννοια > παράθεση.
Σε τι αναλύεται η παράθεση;
Η παράθεση αναλύεται σε αναφορική πρόταση, δηλαδή σε μια πρόταση που αρχίζει με την αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὅ, π.χ.
Ὁ Σάμιος, ὁ ναύαρχος > Ὁ Σάμιος, ὅς ναύαρχος ἦν. (= Ο Σάμιος, ο οποίος ήταν ναύαρχος)
Ποιες άλλες λέξεις εκτός από τα ουσιαστικά προσδιορίζει η παράθεση;
Η παράθεση εκτός από τα ουσιαστικά προσδιορίζει και τις αντωνυμίες, συνήθως τις προσωπικές ή τις δεικτικές, π.χ.
Ἡμεῖς, οἱ Ἕλληνες, Τούτους, τοὺς πρέσβεις.
Συμπληρωματικά για την παράθεση
Εκτός από την παράθεση που μελετήσαμε ως τώρα, υπάρχουν κι άλλες μορφές:
1. Η παράθεση μπορεί να συνοδεύεται από ένα επίθετο ή από ένα ουσιαστικό σε πτώση γενική, π.χ.
→ Καταλαμβάνει Φυλήν, χωρίον ἱσχυρόν. (επίθετο)
(= Καταλαμβάνει τη Φυλή, που είναι ισχυρή τοποθεσία)
→ Ἐπύαξα, ἡ Συεννέσιος γυνή. > (ουσιαστικό σε γενική)
(= Η Επύαξα, η οποία ήταν σύζυγος του Συεννέσιος)
2. Παράθεση μπορούν να δεχτούν και ολόκληρες προτάσεις, π.χ.
→ Ἐμέθυον, ἱκανή πρόφασις εἰς τὸ ἀμαρτάνειν > παράθεση στην πρόταση ἐμέθυον
(= Μεθούσαν, πράγμα που αποτελεί αρκετή πρόφαση για να κάνουν σφάλματα)
3. Συχνά η παράθεση που χαρακτηρίζει το περιεχόμενο μια ολόκληρης πρότασης βρίσκεται μπροστά από την πρόταση και τότε λέγεται προεξαγγελτική παράθεση (προειδοποιητική), π.χ.
→ Ὁ Ἀρμένιος ἐξεπλάγη, καὶ τὸ μέγιστον, ἐφοβεῖτο ὅτι ἔμελλεν ὀφθήσεσθαι.
(= Ο Αρμένιος τα έχασε, και το σπουδαιότερο απ' όλα, φοβόταν γιατί επρόκειτο να τον δουν.)
Ως προεξαγγελτικές παραθέσεις συνήθως χρησιμοποιούνται οι εξής λέξεις και φράσεις:
τὸ μέγιστον = το μεγαλύτερο απ' όλα, τὸ δεινότατον = το πιο φοβερό απ΄ όλα, τὸ ἔσχατον = το ανώτατο όριο, ἀμφότερον = και το ένα και το άλλο, τοὐναντίον = το αντίθετο, τὸ λεγόμενον = όπως λένε, τὸ κεφάλαιον = το αποκορύφωμα, τεκμήριον = απόδειξη, τὸ τοῦ Ὁμήρου = όπως λέει ο Όμηρος, τὸ τῆς παροιμίας = όπως λέει η παροιμία.
Τι είναι η επεξήγηση;
Επεξήγηση ονομάζεται
το ουσιαστικό που τοποθετείται κοντά σε ένα άλλο ουσιαστικό ως ονοματικός ομοιόπτωτος προσδιορισμός και που επεξηγεί τον όρο τον οποίο προσδιορίζει, τον εξηγεί περισσότερο.
είναι μια μερική έννοια, ενώ το ουσιαστικό που προσδιορίζει είναι μια γενική έννοια
στη μετάφραση μπορεί να προηγείται η λέξη δηλαδή, π.χ.
→ Ὁ ναύαρχος, ὁ Λύσανδρος ἐπολιόρκει τὰς Ἀθήνας.
Στο παραπάνω παράδειγμα η λέξη ὁ Λύσανδρος
είναι ουσιαστικό που τοποθετείται κοντά σε ένα άλλο ουσιαστικό (ὁ ναύαρχος) ως ονοματικός ομοιόπτωτος προσδιορισμός, επεξηγώντας το
είναι μια μερική* έννοια, ενώ το ουσιαστικό που προσδιορίζει είναι μια γενική* έννοια
στη μετάφραση μπορεί να προηγείται η λέξη δηλαδή.
*Μερική - *Γενική έννοια
Με τη μερική έννοια εννοούμε κάτι συγκεκριμένο, κάτι μοναδικό.
Με τη γενική έννοια εννοούμε κάτι που περιλαμβάνει πολλά.
Η λέξη Λύσανδρος είναι μερική έννοια, γιατί είναι ένας.
Η λέξη ναύαρχος είναι γενική έννοια, γιατί ναύαρχοι θα μπορούσαν να είναι πολλοί, όχι μόνο ο Λύσανδρος.
Πώς βρίσκουμε την επεξήγηση;
Για να βρούμε την επεξήγηση πρέπει πρώτα να έχουμε βρει τους κύριους όρους της πρότασης.
Με συντομία ακολουθούμε την εξής μέθοδο:
1. Βρίσκουμε το ρήμα
2. Ελέγχουμε αν το ρήμα είναι συνδετικό ή μεταβατικό.
3. Βρίσκουμε το υποκείμενο
4α. Αν είναι συνδετικό, βρίσκουμε το κατηγορούμενο
4β. Αν είναι μεταβατικό βρίσκουμε το αντικείμενο ή τα αντικείμενα.
5. Όποια λέξη περισσέψει, είναι προσδιορισμός
6. Ελέγχουμε ποια λέξη προσδιορίζει ο προσδιορισμός.
7. Ελέγχουμε αν ο προσδιορισμός είναι ονοματικός ή επιρρηματικός.
8. Αν είναι ονοματικός, ελέγχουμε αν είναι ομοιόπτωτος ή ετερόπτωτος με τη λέξη που προσδιορίζει.
9. Αν είναι ομοιόπτωτος, ελέγχουμε αν είναι ουσιαστικό ή επίθετο
10. Αν είναι ουσιαστικό, ελέγχουμε αν είναι μερική ή γενική έννοια σε σχέση με τη λέξη που προσδιορίζει.
Από το 5ο και μετά θα σε βοηθήσει αν αποτυπώσεις τη λογική του πίνακα των προσδιορισμών
Αναλυτικά παραδείγματα:
| Ὁ γλύπτης, | ὁ Σωκράτης, | καθεύδει |
| υποκείμενο | επεξήγηση | ρήμα |
1. Το ρήμα είναι το καθεύδει.
2. Το ρήμα δεν είναι συνδετικό ή μεταβατικό, άρα δε θα έχει κατηγορούμενο ή αντικείμενο.
3. Ποιος καθεύδει; > Ὁ γλύπτης = υποκείμενο.
5. Περίσσεψε η λέξη: ὁ Σωκράτης > είναι προσδιορισμός.
6. Προσδιορίζει τη λέξη: ὁ γλύπτης.
7. Είναι ονοματικός.
8. Είναι ομοιόπτωτος.
9. Είναι ουσιαστικό.
10. Είναι μερική έννοια > επεξήγηση.
| Ὁ βασιλεύς, | ὁ Ἀλέξανδρος, | ἐπολιόρκει | τὴν πόλιν, | τὴν Τῦρον. |
| υποκείμενο | επεξήγηση | ρήμα | αντικείμενο | επεξήγηση |
1. Το ρήμα είναι το ἐπολιόρκει.
2. Το ρήμα είναι μεταβατικό, άρα θα έχει αντικείμενο.
3. Ποιος ἐπολιόρκει; > Ὁ βασιλεύς = υποκείμενο.
4. Τι ἐπολιόρκει; > τὴν πόλιν = αντικείμενο
5. Περίσσεψαν οι λέξεις: ὁ Ἀλέξανδρος, τὴν Τῦρον > είναι προσδιορισμοί.
6. Ο προσδιορισμός ὁ Ἀλέξανδρος προσδιορίζει τη λέξη: ὁ βασιλεύς και ο προσδιορισμός τὴν Τῦρον προσδιορίζει τη λέξη τὴν πόλιν.
7. Είναι ονοματικοί.
8. Είναι ομοιόπτωτοι.
9. Είναι ουσιαστικά.
10. Είναι μερικές έννοιες > επεξήγηση.
| Ὁ φιλόσφος, | ὁ Πρωταγόρας, | ἦν | σοφός. |
| υποκείμενο | επεξήγηση | ρήμα | κατηγορούμενο |
1. Το ρήμα είναι το ἦν.
2. Το ρήμα είναι συνδετικό, άρα θα έχει κατηγορούμενο.
3. Ποιος ἦν; > Πρωταγόρας = υποκείμενο.
4. Τι ἦν; > σοφός = κατηγορούμενο
5. Περίσσεψε η λέξη: ὁ Πρωταγόρας > είναι προσδιορισμός.
6. Ο προσδιορισμός ὁ Πρωταγόρας προσδιορίζει τη λέξη: ὁ φιλόσοφος
7. Είναι ονοματικός.
8. Είναι ομοιόπτωτός.
9. Είναι ουσιαστικό.
10. Είναι μερική έννοια > επεξήγηση.
Ποιες άλλες λέξεις εκτός από τα ουσιαστικά προσδιορίζει η επεξήγηση;
Επεξήγηση δέχονται και οι αντωνυμίες, κυρίως οι δεικτικές, π.χ.
→ Περικλῆς τούτων ἐγένετο μαθητής, Ἀναξαγόρου καὶ Δάμωνος.
(= Ο Περικλής υπήρξε μαθητής αυτών, του Αναξαγόρα και του Δάμωνα)
Συμπληρωματικά για την επεξήγηση
1. Συχνά η επεξήγηση γίνεται σαφέστερη με την προσθήκη του ρήματος λέγω, π.χ.
→ Προσέκρουσα ἀνθρώπῳ πονηρῷ, Ἀνδροτίωνα λέγω.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου